BÀI 16: CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP KẾT THÚC THẮNG LỢI (1951 – 1954)

I. Mục tiêu bài học 

- Mô tả được những thắng lợi tiêu biểu của Việt Nam trên các mặt trận quân sự, kinh tế, văn hoá, ngoại giao trong giai đoạn 1951-1954.

- Nêu được ý nghĩa lịch sử, nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954).

II. Bài học 

1. Kháng Chiến “Toàn Diện”: Những thắng lợi trên mặt trận chính trị, kinh tế, văn hoá, giáo dục

1.1. Văn hoá – giáo dục: 

- Từ tháng 7 –1950, Chính phủ tiến hành cải cách giáo dục phổ thông, thay hệ thống giáo dục 12 năm bằng hệ thống giáo dục 9 năm, theo hướng “phục vụ kháng chiến kiến quốc”. 

- Đến năm 1954, số học sinh tiểu học tăng 130%, học sinh trung học tăng 300%...

1.2. Chính trị: 

- Tháng 2 – 1951, Đại hội II của Đảng Cộng sản Đông Dương họp, quyết định đưa Đảng ra hoạt động công khai với tên là Đảng Lao động Việt Nam. 

- Năm 1952, Đại hội Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần I đã tổng kết, biểu dương thành tích của phong trào thi đua yêu nước,...

1.3. Kinh tế: 

- Tháng 12 – 1953, Quốc hội Việt Nam thông qua Luật cải cách ruộng đất. 

- Đến tháng 7 – 1954, chính quyền cách mạng đã thực hiện 5 đợt giảm tô và 1 đợt cải cách ruộng đất ở một số xã thuộc vùng tự do.

2. Cuộc Tiến Công Chiến Lược Đông – Xuân 1953 – 1954 và Chiến Dịch Lịch Sử Điện Biên Phủ Năm 1954

a. Cuộc Tiến công chiến lược Đông – Xuân 1953 – 1954:

- Chủ trương: Bộ Chính trị đề ra kế hoạch quân sự vào tháng 9-1953, nhằm tấn công vào các hướng chiến lược quan trọng mà quân Pháp yếu, buộc chúng phải phân tán lực lượng, tạo điều kiện tiêu diệt địch.

- Chiến dịch: Quân đội nhân dân Việt Nam mở các chiến dịch khắp Đông Dương như ở Lai Châu, Trung Lào, Thượng Lào, Bắc Tây Nguyên. Phong trào chiến tranh du kích phát triển mạnh ở hậu phương địch.

- Ý nghĩa: Những thắng lợi trong Đông – Xuân 1953 – 1954 đã tạo đà vật chất và tinh thần cho chiến dịch quyết định ở Điện Biên Phủ.

b. Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ (1954):

- Lí do chọn Điện Biên Phủ: Bộ Chính trị quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ vì đây là tập đoàn cứ điểm mạnh nhưng dễ bị cô lập, phụ thuộc vào tiếp tế qua đường không.

- Diễn biến: Chiến dịch diễn ra trong 3 đợt từ ngày 13-3 đến 7-5-1954. Ngày 7-5-1954, tướng Đờ Ca-xtơ-ri và toàn bộ Ban Tham mưu Pháp đầu hàng.

- Quyết định chiến lược: Đại tướng Võ Nguyên Giáp ban đầu dự định "đánh nhanh, thắng nhanh", nhưng sau khi quan sát thực tế, ông quyết định chuyển sang "đánh chắc, tiến chắc", tổ chức lại pháo binh và phương thức chiến đấu phù hợp.

- Ý nghĩa: Chiến thắng Điện Biên Phủ đập tan kế hoạch Na-va, giáng đòn quyết định vào Pháp, làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, tạo điều kiện cho đấu tranh ngoại giao ở hội nghị Giơ-ne-vơ. Thất bại của Pháp và Mỹ còn đánh dấu sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ và cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc toàn cầu.

3. Chiến thắng trên mặt trận ngoại giao

- Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 về Đông Dương là văn bản pháp lí quốc tế công nhận các quyền cơ bản của nhân dân Đông Dương: độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ.

- Hiệp định quốc tế công nhận quyền dân tộc của nhân dân Đông Dương, giải phóng miền Bắc Việt Nam, tạo điều kiện cho cuộc đấu tranh thống nhất đất nước.

- Tuy nhiên, cuộc kháng chiến chống Pháp của Việt Nam chưa trọn vẹn, hiệp định chưa phản ánh đầy đủ thắng lợi của Việt Nam, miền Nam vẫn phải tiếp tục đấu tranh để hoàn thành cách mạng và thống nhất đất nước.

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử

4.1. Nguyên nhân thắng lợi

- Sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, với đường lối kháng chiến đúng đắn, sáng tạo.

- Có hệ thống chính quyền dân chủ nhân dân, mặt trận dân tộc thống nhất, lực lượng vũ trang ba thứ quân sớm được xây dựng và hậu phương vững chắc nghĩa quân.

- Toàn dân, toàn quân Việt Nam đoàn kết một lòng, dũng cảm trong chiến đấu, cần cù trong lao động sản xuất.

- Liên minh chiến đấu của nhân dân ba nước chống kẻ thù chung. Sự đồng tình, ủng hộ và giúp đỡ của Trung Quốc, Liên Xô và các nước dân chủ nhân dân.

- Nhân dân Pháp và nhân loại tiến bộ ủng hộ cuộc kháng chiến chính nghĩa.

4.2. Ý nghĩa lịch sử

- Đối với Việt Nam: 

+ Chấm dứt ách thống trị thực dân của Pháp trong gần một thế kỉ;

+ Miền Bắc được giải phóng, chuyển sang giai đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa, tạo cơ sở để nhân dân giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

- Đối với quốc tế:

+ Giáng đòn nặng nề vào tham vọng xâm lược, âm mưu nô dịch của chủ nghĩa đế quốc sau Chiến tranh thế giới thứ hai;

+  Góp phần làm tan rã hệ thống thuộc địa;

+ Cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.