CHƯƠNG 3: THẾ GIỚI TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

BÀI 7: CHIẾN TRANH LẠNH (1947 – 1989)

Phần 1: Mục tiêu bài học

Nhận biết được nguyên nhân, những biểu hiện và hậu quả của Chiến tranh lạnh.

Phần 2: Bài học

I. Nguyên nhân

- Chiến tranh lạnh nổ ra trước hết là do sự đối lập về hệ tư tưởng, mục tiêu, lợi ích chiến lược giữa hai siêu cường Liên Xô và Mỹ. Sự đối lập này khiến cho quan hệ đồng minh chống phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai tan rã, thay vào đó là tình trạng căng thẳng, đối đầu giữa Mỹ và Liên Xô.

- Bên cạnh đó, Mỹ lo ngại sự phát triển của chủ nghĩa xã hội và ảnh hưởng của Liên Xô trên thế giới, đặc biệt là khu vực Đông Nam châu Âu, do đó đã thực hiện chính sách ngăn chặn, bao vây, cô lập Liên Xô.

II. Biểu hiện

- Ngày 12-3-1947, Tổng thống Mỹ H. Tơ-ru-man đọc diễn văn trước Quốc hội, chính thức phát động Chiến tranh lạnh chống Liên Xô.

- Trên lĩnh vực kinh tế:

+ Mỹ thực hiện kế hoạch Phục hưng châu Âu (1948 - 1951), viện trợ cho Nhật Bản,...

+ Liên Xô thành lập Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV, 1949); Liên Xô viện trợ cho các nước Đông Âu, kí Hiệp định tương trợ Xô - Trung (2-1950),...

- Trên lĩnh vực quân sự:

+ Mĩ thành lập khối quân sự NATO (1949), ANZUS (1951), SEATO (1954), CENTO (1955), ...

+ Liên Xô thành lập tổ chức Hiệp ước Vác-xa-va (1955).

- Cả hai siêu cường Mỹ và Liên Xô chạy đua vũ trang, tăng cường ngân sách quốc phòng. Bên cạnh đó, hai nước còn cạnh tranh sức mạnh kinh tế, khoa học - kĩ thuật.

- Tuy không có đối đầu trực tiếp giữa Mỹ và Liên Xô nhưng các cuộc chiến tranh cục bộ, khủng hoảng vẫn bùng nổ, tiêu biểu như các cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương của Pháp và Mỹ, chiến tranh Triều Tiên (1950 - 1953)....

III. Hậu quả

- Đẩy thế giới vào tình trạng căng thẳng, đứng trước nguy cơ bùng nổ cuộc chiến tranh thế giới mới có vũ khí hạt nhân.

- Dẫn đến các cuộc chiến tranh cục bộ, xung đột khu vực có sự tham gia của cả hai khối.

- Khiến Mỹ và Liên Xô suy yếu, tạo cơ hội cho các nước Tây Âu và Nhật Bản vươn lên.

- Để lại hậu quả đối với thế giới như: vấn đề vũ khí hạt nhân, nạn khủng bố, chia cắt đất nước.