BÀI 23: PHÁT TRIỂN TỔNG HỢP KINH TẾ VÀ BẢO VỆ TÀI NGUYÊN, MÔI TRƯỜNG BIỂN ĐẢO

I. Mục tiêu bài học

- Trình bày được trên sơ đồ các vùng biển quốc gia; xác định trên bản đồ các huyện đảo và các tỉnh có các huyện đảo đó.

- Trình bày được nội dung phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển; ý nghĩa của việc phát triển tổng hợp kinh tế biển đảo đối với việc bảo vệ tài nguyên, môi trường và giữ vững chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam ở Biển Đông.

- Phân tích được vấn đề khai thác tài nguyên, bảo vệ môi trường và giữ vững chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam ở Biển Đông.

II. Bài học

1. Biển, đảo Việt Nam

a) Các vùng biển Việt Nam

- Việt Nam có vùng biển rộng, diện tích khoảng hơn 1 triệu km2. Bao gồm các bộ phận: nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa.

b) Các huyện đảo ở Việt Nam

- Các huyện đảo, thành phố đảo và các tỉnh, thành phố có các huyện đảo, thành phố đảo:

2. Phát triển tổng hợp kinh tế biển, đảo

a) Phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển, đảo

- Khai thác và nuôi trồng hải sản:

+ Tổng trữ lượng hải sản lớn, nhiều ngư trường: Hải Phòng - Quảng Ninh, Ninh Thuận - Bình Thuận - Bà Rịa - Vũng Tàu, Cà Mau - Kiên Giang, quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa,… vùng mặt nước ven bờ phù hợp nuôi trồng hải sản.

+ Khai thác hải sản được trang bị dụng cụ đánh bắt ngày càng hiện đại và việc truy xuất nguồn gốc đánh bắt dễ dàng. Năm 2021, khai thác được 3743,8 nghìn tấn hải sản. Nuôi trồng hải sản ở vùng ven biển được chú trọng phát triển và kĩ thuật nuôi trồng ngày càng nâng cao. Nhiều giống cá, tôm và hải sản khác có giá trị kinh tế cao được nuôi trồng với sản lượng đạt 370,2 nghìn tần (2021).

+ Cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, tạo mặt hàng xuất khẩu có giá trị, thúc đẩy phát triển du lịch và giao thông vận tải biển. Sự phát triển cần chú ý đến sự suy giảm tài nguyên sinh vật, không vi phạm các công ước quốc tế về bảo vệ môi trường biển,…

- Phát triển tổng hợp giao thông vận tải biển:

+ Nhiều vũng, vịnh có thể xây dựng các cảng biển lớn, đặc biệt là cảng nước sâu. Vùng biển nằm trong khu vực có tốc độ phát triển kinh tế cao, là cầu nối với nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới, tạo điều kiện nâng cao vị thế giao thông vận tải biển nước ta.

+ Đội tàu biển quốc gia được tăng cường mạnh mẽ với 1494 tàu, tổng trọng tải 11,6 triệu DWT, tổng dung tích khoảng 7 triệu GT (2021). Hình thành 3 cụm cơ khí lớn về đóng tàu ở Bắc Bộ, Trung Bộ và Nam Bộ để tạo bước phát triển nhanh trong ngành đóng tàu. Dịch vụ hàng hải nhằm đáp ứng nhu cầu cho phát triển toàn diện về kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng.

+ Góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế, giải quyết việc làm, thúc đẩy sự phát triển các ngành kinh tế khác, tăng thu nhập cho người dân, thể hiện vị thế của Việt Nam trên thế giới,… Đầu tư hơn nữa cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kĩ thuật, tăng cường đội tàu biển có trọng tải lớn,… để thúc đẩy việc phát triển tổng hợp giao thông vận tải biển.

- Khai thác dầu khí và các tài nguyên, khoáng sản biển khác:

+ Dầu khí phân bố trong 6 bồn trầm tích, hoạt động khai thác được duy trì tại các mỏ ở thềm lục địa phía Nam. Có trữ lượng muối lớn, dọc theo bờ biển có nhiều bãi cát chứa ô-xít ti-tan có giá trị xuất khẩu như Vân Hải, Cam Ranh,… Tài nguyên nước biển cũng rất lớn với các dạng năng lượng biển như: băng cháy, năng lượng thủy triều, năng lượng sóng,…

+ Năm 2021, khai thác trong nước 9,1 triệu tấn dầu thô và 7,4 tỉ m³ khí tự nhiên. Ngành công nghiệp hóa dầu ở Dung Quất cung cấp các sản phẩm từ dầu, chất dẻo, sợi tổng hợp,… Công nghiệp chế biến khí cũng phát triển ở Cà Mau, Phú Mỹ,… phục vụ cho sản xuất điện, phân đạm, khí công nghệ cao, kết hợp với xuất khẩu khí tự nhiên và khí hóa lỏng. Hoạt động sản xuất muối, ô-xít ti-tan được chú trọng phát triển.

+ Thúc đẩy sự phát triển ngành công nghiệp khai khoáng, tạo nguồn xuất khẩu có giá trị,… Trong quá trình khai thác cần bảo vệ môi trường biển và khai thác bền vững nguồn tài nguyên, nhất là tài nguyên tái tạo trên biển.

- Du lịch biển, đảo:

+ Tài nguyên du lịch biển, đảo phong phú: Nhiều bãi biển đẹp như Mỹ Khê, Nha Trang,… hệ thống các đảo có giá trị phát triển du lịch như Cát Bà, Phú Quý, Côn Đảo, Phú Quốc,… Nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới gió mùa, phát triển du lịch quanh năm, nhất là các tỉnh phía Nam.

+ Tăng trưởng nhanh, nhiều dịch vụ và loại hình du lịch biển, đảo được đưa vào khai thác thu hút nhiều khách du lịch trong và ngoài nước. Sự phát triển của ngành tạo thế mạnh trong phát triển các ngành kinh tế biển, đảo; đảm bảo an sinh xã hội và góp phần bảo vệ môi trường biển, đảo nước ta.

+ Hình thành các khu kinh tế ven biển; phát triển các ngành năng lượng tái tạo và các ngành kinh tế biển, đảo mới,…

b) Ý nghĩa của việc phát triển tổng hợp kinh tế biển, đảo

- Đối với việc bảo vệ tài nguyên và môi trường biển, đảo

+ Việc phát triển tổng hợp kinh tế biển, đảo tạo điều kiện khai thác tốt tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên và môi trường biển của đất nước.

+ Phát triển tổng hợp kinh tế biển, đảo góp phần khai thác hợp lí các nguồn lợi biển

theo hướng bền vững, mang lại hiệu quả kinh tế cao.

+ Góp phần bảo vệ tài nguyên biển và môi trường biển, đảo ở nước ta.

- Đối với việc giữ vững chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam ở Biển Đông

+ Góp phần khẳng định chủ quyền biển, đảo của nước ta.

+ Thể hiện các quyền và lợi ích hợp pháp của nước ta trên các vùng biển quốc gia.

3. Khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trường biển, đảo

a) Vấn đề khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trường biển, đảo

- Tài nguyên biển, đảo đang được khai thác hợp lí, sử dụng hiệu quả để phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển, đảo. Hoạt động khai thác, bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa biển cũng được chú trọng. Tuy nhiên các hệ sinh thái biển, đa dạng sinh học biển bị suy giảm; một số tài nguyên biển bị khai thác quá mức; ô nhiễm môi trường biển ở nhiều nơi còn diễn ra nghiêm trọng, ô nhiễm rác thải nhựa trở thành vấn đề cấp bách; công tác ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng, xâm thực biển còn nhiều hạn chế, bất cập.

- Trong khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trường biển, đảo cần:

+ Đánh giá được tiềm năng, giá trị các tài nguyên biển quan trọng và tiến hành dữ liệu số hóa về biển, đảo.

+ Ngăn ngừa, kiểm soát và giảm đáng kể ô nhiễm môi trường biển và giảm thiểu chất thải nhựa đại dương.

+ Quản lí và bảo vệ tốt các hệ sinh thái biển, ven biển và hải đảo; tăng diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển; phục hồi và bảo vệ diện tích rừng ngập mặn ven biển.

+ Tăng cường năng lực dự báo các thiên tai trên biển, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, tác động của triều cường, xâm nhập mặn, xói lở bờ biển.

b) Giữ vững chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam ở Biển Đông 

- Biển, đảo Việt Nam là bộ phận lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc, cửa ngõ giao lưu quốc tế, có vị trí đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước. Đây cũng là địa bàn chiến lược về quốc phòng an ninh, là tuyến phòng thủ của đất nước.

- Để giữ vững chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam ở Biển Đông cần:

+ Tuyên truyền, nâng cao nhận thức của toàn dân về giữ vững chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp của nước ta ở Biển Đông.

+ Thực hiện phát triển bền vững kinh tế biển, đảo; khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vào các ngành kinh tế biển, đảo.

+ Phát triển khoa học, công nghệ và tăng cường việc nghiên cứu, thăm dò về biển.

+ Đẩy mạnh giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực biển.

+ Tăng cường năng lực bảo đảm quốc phòng, an ninh và thực thi pháp luật trên biển.

+ Mở rộng quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế về biển trong quan hệ ngoại giao.