BÀI 27. PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, LÂM NGHIỆP, THỦY SẢN Ở BẮC TRUNG BỘ

Phần 1: Mục tiêu bài học

- Trình bày được vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ và dân số của Bắc Trung Bộ.

- Phân tích được các thế mạnh và hạn chế đối với việc hình thành và phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Bắc Trung Bộ.

- Trình bày được một số đặc điểm nổi bật về nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản của Bắc Trung Bộ.

- Sử dụng được bản đồ và bảng số liệu để trình bày về thế mạnh và hạn chế của Bắc Trung Bộ.

Phần 2: Bài học

I. Khái quát

1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ

- Diện tích: khoảng 51,2 nghìn km²

- Gồm 6 tỉnh là Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Trong đó, Thừa Thiên Huế là tỉnh thuộc Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung. 

- Bắc Trung Bộ có vùng biển rộng lớn thuộc Biển Đông, có hệ thống đầm, phá cùng nhiều đảo, quần đảo.

- Bắc Trung Bộ giáp với Trung du và miền núi Bắc Bộ, Đồng bằng sông Hồng, Duyên hải Nam Trung Bộ và nước láng giềng Lào. 

- Vị trí địa lí Bắc Trung Bộ thuận lợi cho việc kết nối giữa các tỉnh phía bắc với các tỉnh Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, nằm trên tuyến hành lang kinh tế Đông – Tây của tiểu vùng sông Mê Công, là cửa ngõ ra biển của các nước láng giềng

2. Dân số

- Năm 2021, Bắc Trung Bộ có số dân khoảng 11,2 triệu người, mật độ dân số là 218 người/km². 

- Dân cư phân bố tập trung ở khu vực đồng bằng ven biển, thưa thớt ở khu vực núi phía tây. 

- Bắc Trung Bộ có nhiều thành phần dân tộc.

- Tỉ lệ dân thành thị chiếm khoảng 25,5% số dân của Bắc Trung Bộ. Tỉ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên chiếm 48,9%.

II. Phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản

1. Thế mạnh, hạn chế đối với hình thành và phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản

a) Thế mạnh 

- Bắc Trung Bộ có lãnh thổ kéo dài từ bắc xuống nam, hẹp từ đông sang tây với 3 dải địa hình phổ biến là núi và đồi phía tây; đồng bằng ven biển; vùng biển và thềm lục địa phía đông. 

- Địa hình và đất: dải đồng bằng ven biển có đất phù sa, đất cát phù hợp trồng cây công nghiệp hàng năm và cây lương thực. Khu vực gò đồi có diện tích tương đối rộng, thuận lợi cho chăn nuôi gia súc lớn; một số nơi có đất badan khá màu mỡ

- Khí hậu: Bắc Trung Bộ có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh, một số nơi khí hậu phân hoá theo độ cao địa hình

- Nguồn nước: Bắc Trung Bộ có một số hệ thống sông lớn cung cấp nguồn nước cho sản xuất và sinh hoạt. Ngoài ra, còn có nguồn nước ngầm góp phần cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp.

- Rừng: 

+ Khu vực đồi núi phía tây ở Bắc Trung Bộ có diện tích rừng tự nhiên lớn, ven biển có rừng phòng hộ chắn cát. 

+ Rừng có nhiều loài gỗ quý và các lâm sản khác.

+ Bắc Trung Bộ có các vườn quốc gia, khu dự trữ sinh quyển thế giới.

+ Tài nguyên rừng có giá trị trong khai thác gỗ, lâm sản, phát triển du lịch, bảo vệ môi trường sinh thái, hạn chế tác động của thiên tai,..

- Biển, đảo: 

+ Vùng biển Bắc Trung Bộ có tiềm năng hải sản lớn, đường bờ biển dài, vùng biển rộng, giàu thành phần loài.

+ Địa hình bờ biển thuận lợi để xây dựng các cảng cá. 

+ Bắc Trung Bộ có tiềm năng phát triển nuôi trồng thuỷ sản trên cát, đầm, phá, mặt biển và ven các đảo.

- Điều kiện kinh tế - xã hội:

+ Bắc Trung Bộ có số dân đông, lực lượng lao động dồi dào, nhiều kinh nghiệm trong sản xuất và ứng phó với thiên tai. 

+ Khoa học - công nghệ trong sản xuất và chế biến được ứng dụng ngày càng rộng rãi, phù hợp với điều kiện sinh thái nông nghiệp

b) Hạn chế

- Bắc Trung Bộ chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và các thiên tai.

- Năng suất lao động chưa cao; cơ sở hạ tầng và vật chất – kĩ thuật còn hạn chế, đặc biệt ở khu vực phía tây gây khó khăn cho hoạt động sản xuất.

2. Đặc điểm ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản

a) Nông nghiệp

* Trồng trọt

- Cây công nghiệp: 

+ Phát triển một số cây công nghiệp lâu năm.

+  Các cây công nghiệp hàng năm được trồng nhiều ở các đồng bằng.

- Cây ăn quả: 

+ Phát triển nhanh ở nhiều địa phương.

+ Việc ứng dụng công nghệ cao, sản xuất theo tiêu chuẩn, hướng tới xuất khẩu trong trồng cây ăn quả được đẩy mạnh. 

+ Các tỉnh có diện tích cây ăn quả lớn là Nghệ An, Hà Tĩnh.

- Cây lương thực: 

+ Chủ yếu là lúa, ngô. Bắc Trung Bộ đã hình thành những vùng sản xuất lúa giống, lúa gạo thương phẩm, áp dụng rộng rãi các biện pháp thâm canh lúa để tăng năng suất. 

+ Bắc Trung Bộ đẩy mạnh trồng các giống ngô mới cho hiệu quả kinh tế cao. Cây lương thực được trồng nhiều ở đồng bằng Thanh - Nghệ - Tĩnh.

* Chăn nuôi

- Chăn nuôi gia súc lớn phát triển ở các khu vực đồi trước núi.

- Chăn nuôi lợn và gia cầm tập trung ở những địa bàn trồng cây lương thực.

b) Lâm nghiệp

- Trồng rừng, khoanh nuôi và bảo vệ rừng: 

+ Diện tích rừng trồng ở Bắc Trung Bộ có xu hướng tăng; phát triển trồng rừng phòng hộ và trồng rừng gỗ lớn; nâng cao chất lượng cây giống, áp dụng quy trình kĩ thuật chăm sóc rừng trồng theo tiêu chuẩn. 

+ Bắc Trung Bộ đẩy mạnh khoanh nuôi rừng tự nhiên, bảo vệ các vườn quốc gia, phòng chống cháy rừng; ứng dụng công nghệ trong trồng rừng, chăm sóc, bảo vệ, khai thác rừng; thực hiện mô hình quản lí rừng bền vững. 

+ Nghệ An có khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao đầu tiên của cả nước.

- Khai thác, chế biến gỗ và lâm sản: 

+ Bắc Trung Bộ đẩy mạnh hoạt động chế biến và xuất khẩu gỗ. Sản lượng gỗ khai thác có xu hướng tăng, đạt gần 4,8 triệu m³, chiếm khoảng 25% sản lượng gỗ khai thác cả nước (năm 2021). 

+ Bắc Trung Bộ hình thành một số cơ sở chế biến sâu các sản phẩm gỗ và lâm sản ngoài gỗ, mang lại hiệu quả kinh tế cao. 

+ Nghệ An, Quảng Trị dẫn đầu về sản lượng gỗ khai thác của Bắc Trung Bộ.

c) Thuỷ sản

- Khai thác thuỷ sản: 

+ Bắc Trung Bộ đẩy mạnh đánh bắt xa bờ; tăng số lượng tàu công suất lớn; nâng cấp phương tiện, ngư cụ, ứng dụng công nghệ, đổi mới thiết bị như máy định vị,... nâng cao hiệu quả khai thác. 

+ Các tỉnh Nghệ An, Thanh Hoá, Quảng Bình dẫn đầu sản lượng thuỷ sản khai thác và quy mô tàu lớn của Bắc Trung Bộ.

- Nuôi trồng thuỷ sản: 

+ Bắc Trung Bộ phát triển nuôi thuỷ sản nước lợ, nước mặn như tôm hùm, nhuyễn thể, rong biển,... và sản xuất giống. 

+ Bắc Trung Bộ tăng diện tích nuôi trồng thuỷ sản; chú trọng ứng dụng khoa học – kĩ thuật, công nghệ; phát triển nuôi trồng quy mô công nghiệp. 

+ Nuôi trồng thuỷ sản phát triển mạnh ở Thanh Hoá, Nghệ An.