MỞ ĐẦU

Câu 1: Mạng internet mang lại nhiều lợi ích, tuy nhiên, việc sử dụng không đúng cách sẽ ảnh hưởng xấu tới sức khỏe và tinh thần cùng nhiều rủi ro: mất thông tin cá nhân, bị lừa đảo, quấy rối, đối mặt với các thông tin sai lệch, bị lôi kéo tham gia những thử thách nguy hại…Do vậy, khi tham gia mạng xã hội nói riêng, không gian số nói chung, mỗi người cần trang bị cho mình một số kĩ năng cơ bản như: kĩ năng giao tiếp; kĩ năng đối phó với dư luận và vượt qua khủng hoảng: kĩ năng nhận biết và phòng tránh lừa đảo…

Hãy nêu vài ví dụ cho thấy sự cần thiết phải có các kĩ năng đó.

Trả lời:

1. Kĩ năng giao tiếp: biết cách giao tiếp hiệu quả để tránh gây hiểu nhầm hoặc xảy ra các tranh cãi không đáng có. Ví dụ: Tránh sử dụng ngôn từ khiếm nhã hay quá khích khi thảo luận trên mạng xã hội.

2. Kĩ năng đối phó với dư luận và vượt qua khủng hoảng: Trên mạng xã hội, thông tin lan truyền rất nhanh và dễ dàng gây ra những tác động tiêu cực đến sự nghi ngờ, đồn đoán và tin đồn -> phải biết cách đối phó và vượt qua khủng hoảng. Ví dụ: Không lên tiếng và tránh phản ứng quá khích khi gặp phải những bình luận tiêu cực, đồn đoán hay tin đồn.

3. Kĩ năng nhận biết và phòng tránh lừa đảo: Trên mạng xã hội có rất nhiều thông tin sai lệch và các hoạt động lừa đảo, vì vậy cần phải biết cách nhận biết và phòng tránh những nguy hiểm này. Ví dụ: Không tin vào các thông tin quảng cáo quá lời, tránh đưa thông tin cá nhân cho những người không xác định được danh tính và kiểm tra kỹ trước khi trao đổi thông tin tài chính trên mạng.

1. NHẬN BIẾT VÀ PHÒNG TRÁNH MỘT SỐ DẠNG LỪA ĐẢO TRÊN KHÔNG GIAN SỐ

Hoạt động 1. Trao đổi về cách xử lý những tình huống bất thường

Câu 1: Em hoặc người quen đã có khi nào gặp những tình huống tương tự như sau chưa?

• Nhận tiền nhắn (qua thư điện tử, điện thoại, mạng xã hội Facebook, Zalo, Tiktok,…) yêu cầu chuyển tiền ngay vào tài khoản số 123456789 nếu không muốn gặp những rắc rối liên quan tới bản thân hay cơ quan luật pháp.

• Nhận được thư điện tử từ địa chỉ lạ yêu cầu mở một tài liệu hoặc một đường link đính kèm và thực hiện theo hướng dẫn.

Trong những tình huống ấy, em hoặc người quen đã xử lí như thế nào?

Trả lời:

1. Không nên chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân nếu không có đầy đủ thông tin về người gửi hoặc không có cơ sở để tin tưởng 

2. Nếu nhận được thư điện tử hoặc đường link từ địa chỉ lạ, nên kiểm tra kỹ để đảm bảo rằng nó không phải là một đường link độc hại hoặc phần mềm độc hại. Nếu không chắc chắn, đừng mở.

3. Nếu tin rằng đó là một yêu cầu hợp lý, hãy liên hệ trực tiếp với người gửi để xác nhận thông tin và yêu cầu. 

4. Nếu đã chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân và nghi ngờ rằng đó là một chiêu trò của kẻ lừa đảo, liên hệ với ngân hàng hoặc cơ quan chức năng để báo cáo và được hướng dẫn xử lý.

Câu hỏi 

Câu 1: Với các tình huống nêu trong Hoạt động 1, những cách nào sau đây là ứng xử cần thiết để phòng tránh những rủi ro?

1. Thực hiện các yêu cầu để đề phòng câu chuyện trở nên phức tạp.

2. Hãy dành thời gian và đặt câu hỏi để tránh bị dồn vào tình huống xấu.

3. Trao đổi với thầy cô giáo, người thân, bạn bè,... để được nghe ý kiến tư vấn.

4. Tìm cách liên hệ trực tiếp với người gửi để làm rõ.

Trả lời:

A, B, D. 

2. GIAO TIẾP VÀ ỨNG XỬ TRONG MÔI TRƯỜNG SỐ

Hoạt động 2. Quy tắc ứng xử chung trong môi trường số

Câu 1: Khi bắt đầu sử dụng mạng internet là em bắt đầu trở thành một công dân số, được tiếp cận với cả những lợi ích và rủi ro trên mạng. Hãy cùng trao đổi để chỉ ra một vài quy tắc ứng xử chung trong môi trường số.

Trả lời:

• Tôn trọng, tuân thủ pháp luật.

• Lành mạnh.

• An toàn, bảo mật thông tin.

• Trách nhiệm.

Câu hỏi 

Câu 1: Những việc nào sau đây cần được khuyến khích khi tham gia môi trường số?

A. Tìm hiểu và tuân thủ các điều khoản hướng dẫn sử dụng của nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội trước khi đăng ký tham gia mạng xã hội.
B. Chia sẻ thông tin từ mọi nguồn khác nhau.
C. Mạng xã hội là môi trường ảo, do vậy không cần quá câu nệ về câu chữ.
D. Cần được sự đồng ý khi chia sẻ hình ảnh và chuyện riêng tư của bạn bè.

Trả lời:

A, D

Câu 2: Những quan niệm nào sau đây là không đúng?

A. Mọi tin nhắn, hình ảnh và video đăng tải lên mạng đều có thể thu hồi.
B. Cần nhanh chóng thông báo tới các cơ quan chức năng, nhà cung cấp dịch vụ khí tài khoản của tổ chức, cá nhân bị mất quyền kiểm soát, bị giả mạo.
C. Cần phê phán các từ ngữ không mang tính phổ thông nặng bản sắc vùng miền.
D. Trong ứng xử trên mạng xã hội được phép làm mọi điều pháp luật không cấm.
E. Không cho mượn, cho thuê giấy tờ cá nhân hoặc thẻ ngân hàng: không bán, cho mượn tài khoản; không nhận chuyển khoản hay nhận tiền cho người không quen,...

Trả lời: D

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em nhận được tin nhắn trên Facebook từ tài khoản mang tên bạn em với nội dung bạn cần tiền gấp và yêu cầu em chuyển tiền ngay cho số điện thoại lạ hoặc một số tài khoản ngân hàng mang tên bạn em. Có thể vận dụng ba nguyên tắc phòng chống lừa đảo trong trường hợp này như thế nào?

Trả lời:

• Xác nhận số điện thoại lạ, số tài khoản ngân hàng.

• Xác minh người yêu cầu 

Câu 2: Ngoài những điều nên làm và không nên làm khi tham gia mạng xã hội (Hình 9.2, Hình 9.3). Em có thể bổ sung thêm một vài điều khác nữa hay không?

Trả lời:

• Đăng tải những hình ảnh không thể chấp nhận 

• Trò chuyện về chất kích thích

• Nói xấu bạn bè, đồng nghiệp, người thân

VẬN DỤNG

Câu 1: Các hình thức lừa đảo trên không gian số rất đa dạng. Hãy sử dụng các từ khóa thích hợp để tìm hiểu thêm các tình huống lừa đảo trong thực tế và áp dụng ba nguyên tắc phòng tránh đã được nêu trong bài học.

Trả lời:

Làm quen, kết bạn để trộm cắp, lừa bạn chiếm đoạt tài sản

=> Không nên trò chuyện với người lại để bảo mật thông tin cá nhân của mình.