MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:

Trong ngày hội tư vấn tuyển sinh được tổ chức tại Trường Trung học phổ thông NT, các chuyên gia từ Bộ Giáo dục và Đào tạo và các trường đại học đã tư vấn cho học sinh cách xét tuyển vào trường và lựa chọn ngành học phù hợp. Bên cạnh đó, các trường đại học và các chuyên gia cùng học sinh tìm hiểu những nghề học  sau khi tốt nghiệp dễ tìm được việc làm, phù hợp với sở thích và nguyện vọng của học sinh.

Thông tin trên phản ánh vấn đề gì? Hãy chia sẻ hiểu biết của em về các hoạt động đó.

Trả lời:

- Thông tin trên phản ánh về hoạt động hướng nghiệp đối với các em học sinh.

- Chia sẻ hiểu biết: Hướng nghiệp là quá trình giúp mọi người tìm và phát triển nghề nghiệp phù hợp với họ, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Nó bao gồm việc khám phá đam mê, đánh giá khả năng, tìm hiểu về các lĩnh vực nghề nghiệp, và xác định hướng đi trong sự phát triển nghề nghiệp của bạn

KHÁM PHÁ

1. Lao động và thị trường lao động

a. Khái niệm lao động

Câu hỏi: Em hãy đọc các trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

Bác A là một thợ thêu, làm ra rắt nhiều bức tranh thêu độc đáo phục vụ cho khách hàng trong và ngoài nước. Để làm ra mỗi sản phẩm, bác thường thiết kế rất tỉ mỉ hình ảnh, hoa văn, hoạ tiết màu sắc.... Sản phẩm được hoàn thành là kết quả của sự kết hợp làm việc miệt mài và đôi bàn tay khéo léo của người thợ với chiếc khung thêu thân thuộc cùng những tấm vải lụa mềm mại và những cuộn chỉ màu sắc rực rỡ.

Tại Thành phố H, nhu cầu tuyển dụng lao động cuối năm ở một số ngành nghề đang sôi động. Nhiều doanh nghiệp trên địa bàn cho biết họ gặp nhiều khó khăn trong tuyển dụng lao động. Công ty cổ phần Sản xuất Container đang cần tuyển 650 lao động, trong đó có 100 lao động phổ thông, 500 thợ hàn, thợ cơ khí,... với mức lương cơ bản từ 6 đến 18 triệu đồng. Tuy nhiên, sau ba tháng nhiều hồ sơ ứng tuyển không đạt yêu cầu, Công ty N cũng đang thông báo tuyển 127 lao động cho các vị trí kĩ thuật viên: thuỷ lực, cơ khí, sơn dầu, máy lạnh, cửa cuốn, lao động phổ thông... với nhiều chế độ ưu đãi vượt trội nhưng vẫn tìm không đủ người.

(1) Ở thông tin 1, hoạt động của bác A nhằm mục đích gì? Theo em, lao động là gì?

(2) Lao động có vai trò như thế nào trong hoạt động kinh tế?

(3) Trong thông báo tuyển dụng, các công ty đưa ra mức lương và chế độ đãi ngộ cho người lao động nhằm mục đích gì?

Trả lời:

(1) 

- Hoạt động của bác A nhằm tạo ra các sản phẩm tranh thêu, phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng của khách hàng và đem lại nguồn thu nhập để bác A trang trải cuộc sống.

- Lao động là hoạt động có mục đích, có ý thức của con người nhằm tạo ra các sản phẩm phục vụ cho các nhu cầu của đời sống xã hội.

(2) Trong hoạt động sản xuất, lao động được coi là yếu tố đầu vào, ảnh hưởng tới chi phí tương tự như việc sử dụng các yếu tố sản xuất khác.

(3) Nhằm mục đích thu hút, tuyển dụng được những lao động có tay nghề cao, phù hợp với yêu cầu công việc.

b) Thị trường lao động

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

Năm 2021, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên của Việt Nam đạt 50.6 triệu người. Trong đó, lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế là 49.1 triệu người. Tỉ lệ thất nghiệp của lực lượng lao động trong độ tuổi ước tính là 3,20%, tỉ lệ thiếu việc làm của lao động trong độ tuổi là 3,10%.

(Tổng cục Thống kê, Niêm giám thống kê 2021, NXB Thống kê, 2022)

Anh B và anh C đọc thông tin niêm yết tuyển dụng của công ty thương mại và kinh doanh du lịch X thông báo tuyển 25 lao động cho các vị trí việc làm như thu ngân, đóng gói, kiểm kê hàng, giao hàng.... ưu tiên tuyển dụng những người có độ tuổi từ 18 đến 25, sức khoẻ tốt, nhiệt tình trong công việc với mức lương từ 5 triệu đồng l tháng, tùy theo vị trí việc làm. Nhận thấy mình có đủ điều kiện, hai anh đã đăng kí dự tuyển.

(1) Qua thông tin 1, em hãy nhận xét tình hình cung — cầu lao động trên thị trường ở Việt Nam năm 2021.

(2) Từ thông tin 2, em hãy xác định các chủ thể tham gia hoạt động tuyển dụng. Các yếu tố cần có trong hoạt động tuyển dụng là gì?

Trả lời:

(1) Trong năm 2021, trên thị trường Việt Nam nguồn cung lao động lớn hơn so với nhu cầu tuyển dụng việc làm.

=> 3,2% lực lượng lao động trong độ tuổi bị thất nghiệp và 3,1% người lao động trong độ tuổi thiếu việc làm.

(2) 

- Những chủ thể tham gia vào hoạt động tuyển dụng là:

• Người lao động làm thuê.

• Người sử dụng sức lao động.

- Các yếu tố cần có trong hoạt động tuyển dụng là:

• Nguồn cung (bao gồm cả: nguồn cung lao động và nguồn cung việc làm).

• Nguồn cầu (bao gồm cả: nhu cầu làm việc và nhu cầu tuyển dụng)

• Giá cả sức lao động (tiền công, tiền lương, chế độ đãi ngộ,…).

2. Việc làm và thị trường việc làm

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

Gia đình anh M có nhiều niềm vui vì anh mới được nhận vào làm cho công ty cơ khí với mức lương 7 triệu đồng/tháng. Mẹ anh mới nhận được giấy chứng nhận đăng kí hộ kinh doanh hàng tạp hoá.

Để kết nối cung — cầu lao động trong bối cảnh thị trường lao động đang từng bước sôi động trở lại, thành phố H đã thực hiện các giải pháp như: rà soát nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp, nhu cầu tìm việc của người lao động để tổ chức các phiên giao dịch việc làm kết nối, tăng cường đào tạo ngắn hạn, dài hạncho người lao động để đáp ứng nguồn cung của doanh nghiệp;...

(1) Công việc của anh M và mẹ anh có ý nghĩa thế nào đối với gia đình? Em hiểu thế nào là việc làm?

(2) Các chủ thể tham gia các hội chợ, các phiên giao dịch việc làm nhằm mục đích gì ?

(3) Các phiên giao dịch việc làm có tác dụng như thế nào?

Trả lời:

(1) 

- Ý nghĩa đối với gia đình: Giúp mỗi cá nhân có thu nhập để duy trì, cải thiện cuộc sống của bản thân và gia đình.

- Việc làm là hoạt động lao động tạo ra thu nhập và không bị pháp luật cấm, có ý nghĩa quan trọng đối với mỗi người, giúp duy trì và cải thiện cuộc sống. Mỗi người có thể làm nhiều việc khác nhau: có việc làm chính thức hay việc làm không chính thức.

(2) 

- Doanh nghiệp tham gia nhằm mục đích:

• Giới thiệu tới người lao động những thông tin về doanh nghiệp mình;

• Cung cấp thông tin về nhu cầu, mức lương tuyển dụng, từ đó mong muốn tuyển được những lao động có chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu công việc.

- Người lao động tham gia nhằm mục đích:

• Tìm hiểu nhu cầu tuyển dụng lao động của các cơ sở sản xuất, các doanh nghiệp.

• Tìm kiếm công việc phù hợp với nhu cầu và năng lực của bản thân.

(3) Các phiên giao dịch việc làm có tác dụng: kết nối cung - cầu lao động trên thị trường. 

3. Mối quan hệ giữa thị trường lao động và thị trường việc làm

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

Theo thống kê của tỉnh C, gần 90% các công ty của tỉnh đang có nhu cầu tuyển dụng các ngành kĩ sư, sửa chữa, máy tính, du lịch, công nghệ, kĩ thuật nhưng đang thiếu hụt nguồn cung. Các lĩnh vực hành chính, ngân hàng đang dẫn đầu nguồn cung nhưng nhu cầu tuyển dụng không nhiều. Sự mất cân đối giữa cung và cầu về lao động đã giảm đi sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, khiến cho họ chuyển hướng đầu tư sang các tỉnh khác.

Cùng với nhiều giải pháp đồng bộ nhằm kết nối cung - cầu lao động, giai đoạn 2015 - 2020, các trung tâm dịch vụ việc làm đã tổ chức gần 6.000 phiên giao dịch việc làm, giới thiệu và cung ứng gần 5 triệu lượt người, 68.5% trong số đó có kết nối việc làm thành công. Kết quả, cả nước đã giải quyết được trên triệu việc làm, thị trường lao động Việt Nam có sự chuyển biến tích cực; cơ cấu lao động chuyển dịch tích cực theo cơ cấu kinh tế; tỉ lệ thất nghiệp chung là 2,48% số người trong độ tuổi lao động, khu vực thành thị luôn duy trì dưới 4%.

(Minh Thư, 10 thành tựu nổi bật của ngành Lao động - Thương binh và Xã hội giai đoạn 2016 - 2022, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngây 11-1-2021)

(1) Qua thông tin 1, em thấy sự lệch pha về cung-cầu lao động tại tỉnh C thể hiện như thế nào? Điều này có tác động gì đến nền kinh tế?

(2) Thông tin 2 cho thấy thị trường việc làm có vai trò kết nối cung - cầu, giúp thị trường lao động nước ta phát triển như thế nào?

Trả lời:

(1) 

- Sự lệch pha về cung - cầu lao động tại tỉnh C:

• Các ngành kĩ sư, sửa chữa, máy tính, du lịch, công nghệ, kĩ thuật… : cung lao động < cầu lao động

• Các ngành hành chính, ngân hàng…: Cung lao động > cầu lao động

- Tác động: giảm đi sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, khiến cho họ chuyển hướng đầu tư sang các tỉnh khác.

(2)  Thị trường việc làm đã:

• Tổ chức gần 6.000 phiên giao dịch việc làm, giới thiệu và cung ứng gần 5 triệu lượt người, 68,5% trong số đó có kết nối việc làm thành công.

• Góp phần giải quyết trên 8 triệu việc làm trên phạm vi cả nước.

• Giúp thị trường lao động Việt Nam có sự chuyển biến tích cực.

4. Xu hướng tuyển dụng lao động của thị trường

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

Theo bản tin thị trường lao động Việt Nam quỹ II năm 2022: Năm nhóm ngành có nhu cầu tuyển dụng nhiều nhất: công nghiệp chế tạo, thông tin và truyền thông; bán buôn, bán lẻ, sửa chữa ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác, hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm; hoạt động chuyên môn khoa học và công nghệ. Năm nghề có nhu cầu tuyển dụng nhiều nhất tài chính, kế toán, nhân viên phần mềm ngân hàng, marketing. Năm nghề người lao động đi tìm việc nhiều nhất: lao động kĩ thuật trong công nghiệp, hành chính, bán hàng trong lĩnh vực bất động sản, tiếp thị kĩ thuật số bán hàng, y tế và chăm sóc sức khoẻ. Dự báo nhu cầu việc làm sẽ tăng ở một số ngành: sản xuất phương tiện vận tải, sản xuất sản phẩm điện tử.

(Tổng cục Thống kê, Bản tin thị trường lao động Việt Nam quý III năm 2022)

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đề ra định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021 — 2030: Tạo đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài. Thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng mạnh mẽ thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, chú trọng một số ngành, lĩnh vực trọng điểm, có tiềm năng, lợi thế để làm động lực cho tăng trưởng theo tinh thần bắt kịp, tiến cùng và vượt lên ở một số lĩnh vực so với khu vực và thể giới.

Thực hiện phương châm: "Đào tạo con người theo hướng có đạo đức, kỉ luật,  kỉ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội; có kĩ năng sống, kĩ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế.

(Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Dại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1 (tr.232-233, tập 2 (tr.77), NXB Chính trị Quốc gia Sự thật, 2021)

(1) Qua thông tin 1, em có nhận xét gì về xu hướng tuyển dụng của thị trường lao động ở Việt Nam?

(2) Những yêu câu đối với việc phát triển nguồn nhân lực để thực hiện định hướng phát triển đất nước trong Văn kiện đại hội Đảng XIII cho thấy xu hướng tuyển dụng lao động trên thị trường sẽ như thế nào?

(3) Em cần có trách nhiệm gì để tham gia thị trường lao động và lựa chọn được nghề nghiệp, việc làm phù hợp?

Trả lời:

(1) Xu hướng tuyển dụng tại Việt Nam

- Gia tăng tuyển dụng lao động ở các nhóm ngành, nghề về công nghệ cao, dịch vụ hoặc các ngành, nghề dựa trên nền tảng công nghệ.

- Giảm tuyển dụng lao động ở các nhóm ngành nghề về: nông nghiệp, kĩ thuật công nghiệp giản đơn.

(2) Xu hướng tuyển dụng trên thị trường lao động luôn gắn liền với chiến lược, chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước cùng với những yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

(3) Học sinh cần:

- Trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về nghề nghiệp;

- Trau dồi các kĩ năng mềm cần thiết như ngôn ngữ, tin học, giao tiếp,…

- Nắm được xu hướng phát triển của thị trường lao động;

- Định hướng nghề nghiệp phù hợp với bản thân 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với các quan điểm sau? Vì sao?

a. Người lao động làm việc trong các cơ quan nhà nước mới được coi là có việc làm.

b. Nhu cầu tuyển dụng lao động thường tăng lên vào dịp cuối năm.

c. Để hỗ trợ các doanh nghiệp và người lao động, các cơ quan hữu quan phải chia sẻ nguồn dữ liệu về cung - cầu lao động.

d. Người làm giúp việc cho một gia đình được coi là có việc làm.

e. Để khích lệ người lao động làm việc hiệu quả, doanh nghiệp phải tăng cường các chế độ đãi ngộ đối với người lao động.

Trả lời:

Ý kiến a: Không đồng tình vì mọi công việc tạo thu nhập và hợp pháp được coi là việc làm.

Ý kiến b: Không đồng tình vì tình hình tuyển dụng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như tình trạng kinh tế và sản xuất.

Ý kiến c: Đồng tình vì chia sẻ thông tin cung-cầu lao động kết nối người lao động và nhà tuyển dụng.

Ý kiến d: Đồng tình vì công việc tạo thu nhập và hợp pháp coi là việc làm.

Ý kiến e: Đồng tình vì chế độ đãi ngộ quan trọng trong thúc đẩy tinh thần làm việc và nâng cao hiệu suất làm việc.

Câu 2: Thị trường lao động và thị trường việc làm sẽ biến động như thể nào trong các trường hợp sau?

a. Cung về lao động trên thị trường ngày càng tăng nhưng không tăng đều giữa các ngành nghề.

b. Có nhiều nhà máy, xí nghiệp mới xây dựng trong khu vực. 

c. Nhà nước công bố quy định tăng lương cơ bản cho người lao động.

d. Nhà nước có chủ trương chuyển từ nền kinh tế truyền thống sang kinh tế số.

Trả lời:

Trường hợp a: Thị trường lao động lệch pha, gây thất nghiệp hoặc thiếu lao động trong các ngành khác nhau.

Trường hợp b: Xây dựng nhà máy mới thúc đẩy thị trường lao động ở địa phương, tạo cơ hội việc làm và kích thích hoạt động tuyển dụng địa phương.

Trường hợp c: Tăng lương cơ bản có thể tác động đến quyết định tuyển dụng của doanh nghiệp và ảnh hưởng đến thị trường lao động.

Trường hợp d: Chuyển đổi sang kinh tế số dẫn đến sự biến đổi trong thị trường lao động với sự gia tăng công việc trên các nền tảng công nghệ và giảm việc làm trong những ngành kỹ thuật đơn giản.

Câu 3: Em hãy đưa ra lời khuyên cho các nhân vật trong các trường hợp sau:

a. Bạn B đang học lớp 11. Từ nhỏ, bạn đã có niềm đam mê với công nghệ, mong muốn trở thành một kĩ sư công nghệ thông tin nhưng bố mẹ không ủng hộ vì muốn bạn theo học đại học Y để trở thành bác sĩ. 

b. Anh H mới tốt nghiệp đại học nhưng khả năng sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin cũng như kĩ năng giao tiếp còn nhiều hạn chế. Anh đã ba lần tham gia tuyển dụng nhưng vẫn chưa tìm được việc làm.

c. Với mơ ước trở thành công dân toàn cầu để có thể làm việc ở bất cứ nơi đâu, bạn A chỉ tập trung vào học ngoại ngữ.

Trả lời:

Trường hợp a: Bạn B cần:

• Giải thích cho bố mẹ hiểu rằng lựa chọn trở thành kỹ sư công nghệ thông tin phù hợp với xu hướng tuyển dụng và đam mê cá nhân của mình.

• Thể hiện quyết tâm và mong muốn mạnh mẽ để theo đuổi ước mơ này.

• Tìm sự hỗ trợ từ thầy cô hoặc người thân để tư vấn và thuyết phục bố mẹ.

Trường hợp b: Anh H cần:

• Nâng cao kỹ năng ngoại ngữ, công nghệ thông tin và các kỹ năng mềm để đáp ứng yêu cầu công việc.

• Tham gia vào các sự kiện tuyển dụng và liên hệ với các trung tâm giới thiệu việc làm để tìm kiếm cơ hội việc làm phù hợp.

Trường hợp c: Bạn A nên:

• Xác định rõ ước mơ và nghề nghiệp phù hợp với sở thích và năng lực cá nhân, cũng như xu hướng tuyển dụng.

• Cải thiện kỹ năng ngoại ngữ và các kỹ năng mềm để trở thành công dân toàn cầu và đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy xác định nghề mình sẽ lựa chọn trong tương lai và xây dựng kế hoạch để thực hiện sự lựa chọn đó.

Trả lời:

Để chọn nghề phù hợp, cần:

• Tự đánh giá bản thân: Hiểu sở thích, điểm mạnh và điểm yếu cá nhân.

• Nắm vững xu hướng tuyển dụng và thị trường lao động hiện tại.

• Tìm hiểu kỹ về nghề mình quan tâm: Yêu cầu công việc, triển vọng, kỹ năng cần thiết.

• Khảo sát các cơ hội đào tạo và trường học phù hợp với lựa chọn nghề nghiệp.- …

Câu 2: Em hãy tìm hiểu những thông tin về xu hướng tuyển dụng của thị trường lao động Việt Nam trong 5 năm tới và chia sẻ với các bạn trong lớp.

Trả lời:

Trong 5 năm tới, thị trường lao động ở Việt Nam sẽ chuyển đổi về chất lượng và cơ cấu ngành nghề, hướng tới tích hợp công nghệ số.

Dự báo có 6 nhóm ngành phát triển mạnh:

• Công nghệ và kỹ thuật (cơ điện tử, tự động hóa, công nghệ ô tô - tàu thủy, điện - điện tử, hàn, dệt - sợi - may, kiến trúc, xây dựng, năng lượng, môi trường).

• Công nghệ thông tin và khoa học máy tính.

• Quản trị kinh doanh, tài chính, ngân hàng, quản lý dự án, marketing, tài chính kế toán.

• Khoa học xã hội, du lịch, sư phạm, luật, ngôn ngữ, truyền thông, tâm lý.

• Chăm sóc sức khỏe (y, dược, điều dưỡng, nha khoa, quản trị cơ sở dữ liệu y tế, nghiên cứu gen, thẩm mỹ).

• Công nghệ nông - lâm, thủy - hải sản, thực phẩm, sinh học - hóa (dược, sinh, mỹ phẩm, thực phẩm).