BÀI 18. AN TOÀN PHÓNG XẠ

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Vào tháng 03 năm 2011, động đất và sóng thần đã gây ra hư hại nghiêm trọng nhà máy điện hạt nhân tại Fukushima, Nhật Bản (Hình 18.1). Sự cố này có thể dẫn đến việc một lượng phóng xạ bị rò rỉ khỏi lò phản ứng. Do đó, hàng ngàn hộ dân phải di tản để tránh những tác hại có thể có do chất phóng xạ gây ra. Những tác hại này là gì và di tản ra xa nguồn phóng xạ có phải là biện pháp tối ưu để tránh những tác hại này hay không?

Đáp án chuẩn:

- Tăng nguy cơ ung thư phổi; gây bỏng; buồn nôn, mệt mỏi,...rụng tóc, tiêu chảy và nguy cơ ung thư, thậm chí có thể nguy hiểm đến tính mạng.

- Di tản ra xa nguồn phóng xạ là một trong những phương án tối ưu.

1. TÁC HẠI CỦA CÁC TIA PHÓNG XẠ

Thảo luận 1: Nhắc lại những tính chất cơ bản của các tia phóng xạ .

Đáp án chuẩn:

- Tia : ion hóa mạnh, đi được tối đa vài cm trong không khí, đâm xuyên kém, bị chặn bởi tờ bìa giấy có bề dày khoảng 1 mm.

- Tia : tốc độ đạt xấp xỉ tốc độ ánh sáng trong chân không, ion hóa yếu hơn so với tia , đi được quãng đường khoảng vài mét trong không khí , đâm xuyên mạnh hơn tia .

- Tia : đâm xuyên lớn hơn nhiều lần so với tia và .

Thảo luận 2: Biết năng lượng của một bức xạ điện từ tỉ lệ nghịch với bước sóng của bức xạ này. Giải thích vì sao các bức xạ gamma gây tác hại sinh lí nghiêm trọng hơn các bức xạ trong vùng nhìn thấy.

Đáp án chuẩn:

Vì khả năng đâm xuyên của tia lớn hơn nhiều và có thể gây ra tác hại sinh lí nghiêm trọng hơn.

2. BIỂN CẢNH BÁO PHÓNG XẠ

Thảo luận 3: Quan sát Hình 18.4 và thảo luận về ý nghĩa của các chi tiết trong biển này.

Đáp án chuẩn:

- Năm 1974: cảnh báo về sự có mặt của chất phóng xạ. 

- Năm 2007: mối nguy hại có thể xảy ra và hành động cần có là rời xa khu vực có chứa nguồn phóng xạ.

3. QUY TẮC AN TOÀN PHÓNG XẠ

Thảo luận 4: Tìm hiểu một số quy tắc an toàn khi làm việc với nguồn phóng xạ

Đáp án chuẩn:

- Bố trí thời lượng công việc phù hợp để giảm thiểu thời gian phơi nhiễm.

- Cần đảm bảo khoảng cách an toàn.

- Trang bị các màn chắn như tường bê tông, cửa chì có độ dày cần thiết.

- Trang phục bảo hộ (mắt kính, găng tay, quần áo bảo hộ có chì).

Thảo luận 5: Tìm hiểu một số yêu cầu đối với nhân viên bức xạ

Đáp án chuẩn:

- Định kỳ 03 năm một lần nhân viên bức xạ phải được đào tạo nhắc lại và bổ sung kiến thức chuyên sâu, thông tin mới về an toàn bức xạ.

- Hàng năm nhân viên bức xạ phải được huấn luyện các quy định của cơ sở về các nội dung liên quan đến bảo đảm an toàn bức xạ, quy trình ứng phó sự cố bức xạ, được phổ biến các quy định, thông tin mới về bảo đảm an toàn bức xạ.

- Chương trình đào tạo an toàn bức xạ phải bảo đảm yêu cầu về nội dung, thời gian đào tạo theo quy định và được thực hiện bởi tổ chức có giấy đăng ký hoạt động dịch vụ đào tạo an toàn bức xạ.

Luyện tập: Tìm hiểu và trình bày một số nguy cơ tiềm ẩn về sức khỏe mà những nhân viên bức xạ (những người làm việc trực tiếp với nguồn phóng xạ) có thể gặp phải.

Đáp án chuẩn:

- Buồn nôn, nôn

- Chảy máu không rõ nguyên nhân

- Đi ngoài ra máu

- Da bị bong tróc

- Rụng tócc

- Mệt mỏi

- Dễ bị viêm nhiễm

Vận dụng: Thiết kế bảng quy tắc an toàn tại một phòng thí nghiệm vật lí hạt nhân có sử dụng nguồn phóng xạ.

Gợi ý rút gọn:

1. Đảm bảo khoảng cách an toàn khi thao tác trực tiếp với nguồn phóng xạ.

2. Trang bị quần áo, mắt kính, găng tay,...khi làm việc với nguồn phóng xạ.

3.Thông báo với người phụ trách an toàn phóng xạ, chính quyền địa phương khi phát hiện ô nhiễm phóng xạ. 

4. Không ngửi hoặc nếm bất kỳ hóa chất hoặc chất nào.

5. Không ăn, uống trong phòng thí nghiệm.

6. Giữ cho khu vực làm việc luôn gọn gàng và ngăn nắp.

7. Có trách nhiệm khi sử dụng phòng thí nghiệm. 

BÀI TẬP

1. Trong các biện pháp sau đây:

          1. Đảm bảo thời gian phơi nhiễm thích hợp.

          2. Giữ khoảng cách thích hợp đến nguồn phóng xạ.

          3. Sử dụng thuốc tân dược thích hợp.

          4. Sử dụng lớp bảo vệ thích hợp.

Những biện pháp nào cần được thực hiện để đảm bảo an toàn phóng xạ?

A. 1, 2, 3                                             B. 2, 3, 4

C. 1, 2, 4                                              D. 1, 3, 4

Đáp án chuẩn:

Đáp án C.

2. Các phương án đảm bảo an toàn phóng xạ có phụ thuộc tính chất của mỗi tia phóng xạ không? Giải thích.

Gợi ý rút gọn:

Có phụ thuộc . Vì tác dụng của mỗi tia phóng xạ, như tính đâm xuyên đối với mỗi tia là khác nhau