Slide bài giảng Lịch sử 9 cánh diều bài 5: Phong trào dân tộc dân chủ những năm 1918- 1930 (phần 2)

Tóm lược nội dung

BÀI 5. VIỆT NAM TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1930

MỞ ĐẦU

Đánh giá về phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam giai đoạn 1918 - 1930, nhà sử học Pháp Pi-e Bò-rô-sơ viết: "Phong trào dân tộc ở Việt Nam được thúc đẩy mạnh mẽ, đưa tới sự ra đòi của lực lượng chính trị mới theo khuynh hướng vô sản, đó là lực lượng chính trị của tương lai, hạt nhân là Nguyễn Ái Quốc”.

Vậy trong giai đoạn 1918 – 1930, phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam phát triển ra sao? Quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam diễn ra như thế nào và có ý nghĩa gì? Nguyễn Ái Quốc có những hoạt động và vai trò gì trong quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam?

Trả lời rút gọn:

1. Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam (1918 – 1930):

Nguyên nhân phong trào đấu tranh dân tộc, dân chủ của giai cấp tư sản và tiểu tư sản Việt Nam:

+ Thực dân Pháp áp bức

+ Tư sản nước ngoài cạnh tranh, chèn ép, phân biệt đối xử

Giai đoạn 1918 – 1925, xuất hiện một số cuộc đấu tranh đòi quyền lợi về kinh tế:

+ Năm 1919, tư sản Việt Nam tổ chức cuộc tẩy chay tư sản Hoa kiều, vận động người Việt Nam mua hàng của người Việt Nam.

+ Năm 1923, một nhóm tư sản ở Nam Kì thành lập Đảng Lập hiến và tổ chức phong trào đấu tranh chống độc quyền cảng Sài Gòn.

+ Năm 1923, tại Quảng Châu (Trung Quốc) thành lập tổ chức Tâm tâm xã.

+ Năm 1924, tại Quảng Châu, Phạm Hồng Thái thực hiện vụ ám sát Toàn quyền Đông Dương Méc-lanh.

Trong giai đoạn 1925-1930, phong trào dân tộc dân chủ có bước phát triển mới, đặc biệt là sự ra đời và hoạt động của các tổ chức yêu nước:

+ Năm 1925, tại Trung Ki, một nhóm trí thức tiểu tư sản thành lập Hội Phục Việt. Năm 1928, sau nhiều lần đổi tên, Hội lấy tên là Tân Việt Cách mạng đảng. 

+ Năm 1927, tại Hà Nội, một nhóm thanh niên trí thức gồm Nguyễn Thái Học, Phó Đức Chính,... thành lập tổ chức Việt Nam Quốc dân đảng. 

+ Đầu năm 1929, một số đảng viên Việt Nam Quốc dân đảng tiến hành ám sát Ba-danh (trùm mộ phu ở Bắc Ki). 

+ Đêm 9-2-1930, ban lãnh đạo Việt Nam Quốc dân đáng phát động khởi nghĩa vũ trang ở Yên Bái, Phú Thọ, sau đó là Hải Dương, Thái Bình.... Thực dân Pháp đàn áp, cuộc khởi nghĩa nhanh chóng thất bại.

1. Quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam và ý nghĩa:

- Từ năm 1928, phong trào dân tộc dân chủ, đặc biệt là phong trào cách mạng theo khuynh hướng vô sản ở Việt Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ. 

- Đầu năm 1929, những hội viên cấp tiến của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và Tân Việt Cách mạng đảng nhận thấy cần phải thành lập một đảng cộng sản để lãnh đạo phong trào cách mạng. Từ tháng 6 đến tháng 9-1929, trên cơ sở hai tổ chức này, ba tổ chức cộng sản lần lượt ra đời:

+ Đông Dương Cộng sản đảng

+ An Nam cộng sản đảng

+ Đông Dương Cộng sản Liên đoàn

- Sự ra đời của ba tổ chức cộng sản góp phần thúc đẩy phong trào cách mạng trong nước phát triển. Tuy nhiên, việc ba tổ chức cộng sản hoạt động riêng rẽ, tranh giành ảnh hưởng đã gây bất lợi cho phong trào cách mạng. 

- Từ ngày 6-1 đến ngày 7-2-1930 tại Cửu Long (Hương Cảng, Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc chủ trì hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản thành một đảng thống nhất. Hội nghị nhất trí lấy tên đảng là Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt của Đảng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo. 

Ý nghĩa:

- Chấm dứt thời kì khủng hoảng về đường lối cứu nước và giai cấp lãnh đạo cách mạng. Từ đây, cách mạng Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và trở thành một bộ phận của cách mạng thế giới.

- Là bước chuẩn bị đầu tiên có tính tất yếu, quyết định tạo ra bước ngoặt của phong trào cách mạng và lịch sử Việt Nam ở giai đoạn sau.

- Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam là bước ngoặt vĩ đại của phong trào cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX

1. Hoạt động và vai trò Nguyễn Ái Quốc trong quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam

1. PHONG TRÀO DÂN TỘC DÂN CHỦ TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1930

Câu hỏi: Mô tả những nét chính về phong trào đấu tranh dân tộc, dân chủ của giai cấp tư sản và tiểu tư sản Việt Nam trong những năm 1918 – 1930

Trả lời rút gọn:

- Nguyên nhân phong trào đấu tranh dân tộc, dân chủ của giai cấp tư sản và tiểu tư sản Việt Nam:

+ Thực dân Pháp áp bức

+ Tư sản nước ngoài cạnh tranh, chèn ép, phân biệt đối xử

Giai đoạn 1918 – 1925, giai cấp tư sản và tiểu tư sản Việt Nam phát động một số cuộc đấu tranh đòi quyền lợi về kinh tế:

+ Năm 1919, tư sản Việt Nam tổ chức cuộc tẩy chay tư sản Hoa kiều, vận động người Việt Nam mua hàng của người Việt Nam.

+ Năm 1923, một nhóm tư sản ở Nam Kì thành lập Đảng Lập hiến và tổ chức phong trào đấu tranh chống độc quyền cảng Sài Gòn.

+ Năm 1923, tại Quảng Châu (Trung Quốc) thành lập tổ chức Tâm tâm xã.

+ Năm 1924, tại Quảng Châu, Phạm Hồng Thái thực hiện vụ ám sát Toàn quyền Đông Dương Méc-lanh.

Trong giai đoạn 1925-1930, phong trào dân tộc dân chủ có bước phát triển mới, đặc biệt là sự ra đời và hoạt động của các tổ chức yêu nước:

+ Năm 1925, tại Trung Ki, một nhóm trí thức tiểu tư sản thành lập Hội Phục Việt. Năm 1928, sau nhiều lần đổi tên, Hội lấy tên là Tân Việt Cách mạng đảng. con đường cách mạng vô sản, tích cực chuẩn bị thành lập chính đảng vô sản.

+ Năm 1927, tại Hà Nội, một nhóm thanh niên trí thức gồm Nguyễn Thái Học, Phó Đức Chính,... thành lập tổ chức Việt Nam Quốc dân đảng. 

+ Đầu năm 1929, một số đảng viên Việt Nam Quốc dân đảng tiến hành ám sát Ba-danh (trùm mộ phu ở Bắc Ki). 

+ Đêm 9-2-1930, ban lãnh đạo Việt Nam Quốc dân đáng phát động khởi nghĩa vũ trang ở Yên Bái, Phú Thọ, sau đó là Hải Dương, Thái Bình.... Thực dân Pháp đàn áp, cuộc khởi nghĩa nhanh chóng thất bại.

Câu hỏi: Mô tả những nét chính về phong trào công nhân Việt Nam những năm 1918-1930. Giải thích tại sao cuộc bãi công của công nhân Ba Son được coi là mở đầu cho giai đoạn đấu tranh tự giác của công nhân Việt Nam?

Trả lời rút gọn:

- Từ năm 1918 đến năm 1930, phong trào công nhân phát triển qua hai giai đoạn:

+ Từ năm 1918 đến năm 1925: phong trào công nhân diễn ra lẻ tẻ, chưa có tổ chức và lãnh đạo thống nhất. Hình thức đấu tranh chủ yếu là phá hợp đồng, bỏ trốn, lãn công nhằm đòi các quyền lợi kinh tế, như tăng lương, giảm giờ làm.... 

+ Từ năm 1925 đến năm 1930: phong trào công nhân nổ ra ở nhiều nơi trên cá nước, có tổ chức và lãnh đạo thống nhất của Công hội và các tổ chức cộng sản. 

- Cuộc bãi công của công nhân Ba Son được coi là mở đầu cho giai đoạn đấu tranh tự giác của công nhân Việt Nam vì: 

+ Đây là cuộc đấu tranh đầu tiên có tổ chức và lãnh đạo, gắn liền với sự tổ chức và lãnh đạo của Công hội do Tôn Đức Thắng thành lập.

+ Cuộc đấu tranh không chỉ nhằm mục tiêu kinh tế mà còn nhằm mục đích chính trị thể hiện tình đoàn kết vô sản quốc tế của công nhân Việt Nam.

⟹ Cuộc bãi công Ba Son vạch một mốc lớn trong phong trào công nhân Việt Nam - giai cấp công nhân Việt Nam bắt đầu đi vào đấu tranh có tổ chức và mục đích chính trị rõ ràng (chuyển từ tự phát sang tự giác).

1. HOẠT ĐỘNG CỦA NGUYỄN ÁI QUỐC (1918 – 1930)

Câu hỏi: Nêu những nét chính về hoạt động của Nguyễn Ái Quốc trong những năm 1918 – 1930.

Trả lời rút gọn:

Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc năm 1918 – 1930:

- Năm 1919: Gửi bản Yêu sách của nhân dân An Nam tới Hội nghị Véc-xai để đòi các quyền lợi dân tộc, dân chủ cho nhân dân Việt Nam.

- Năm 1920:

+ Đọc Sơ thảo lần thứ nhất những Luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lê-nin, tin tưởng và đi theo chủ nghĩa Mác – Lê-nin.

+ Dự Đại hội Đảng Xã hội Pháp, tán thành gia nhập Quốc tế Cộng sản, tham gia sáng lập Đảng Cộng sản Pháp.

- Năm 1921 – 1922: Tham gia sáng lập Hội liên hiệp thuộc địa, ra báo Người cùng khổ (Le Paria), truyền bá tư tưởng Mác - Lê-nin.

- Năm 1923 – 1924: Dự Hội nghị Quốc tế nông dân, Đại hội lần thứ V Quốc tế cộng sản,.. truyền bá tư tưởng Mác Lê-nin vào Việt Nam.

- Năm 1924 – 1929: Thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, ra báo Thanh niên, huấn luyện cán bộ, tổ chức phong trào “vô sản hoá” (cử cán bộ về nước hoạt động).

- Năm 1930: Chủ trì Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản thành Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua Chính cương vẫn tắt, Sách lược vắn tắt, Điều lệ vắn tắt.

1. SỰ THÀNH LẬP ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

Câu hỏi: Trình bày quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam

Trả lời rút gọn:

- Từ năm 1928, phong trào dân tộc dân chủ, đặc biệt là phong trào cách mạng theo khuynh hướng vô sản ở Việt Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ. 

- Đầu năm 1929, những hội viên cấp tiến của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và Tân Việt Cách mạng đảng nhận thấy cần phải thành lập một đảng cộng sản để lãnh đạo phong trào cách mạng. Từ tháng 6 đến tháng 9-1929, trên cơ sở hai tổ chức này, ba tổ chức cộng sản lần lượt ra đời:

+ Đông Dương Cộng sản đảng

+ An Nam cộng sản đảng

+ Đông Dương Cộng sản Liên đoàn

- Sự ra đời của ba tổ chức cộng sản góp phần thúc đẩy phong trào cách mạng trong nước phát triển. Tuy nhiên, việc ba tổ chức cộng sản hoạt động riêng rẽ, tranh giành ảnh hưởng đã gây bất lợi cho phong trào cách mạng. Thực tiễn đó đòi hỏi cần hợp nhất ba tổ chức cộng sản thành một đảng.

- Từ ngày 6-1 đến ngày 7-2-1930 tại Cửu Long (Hương Cảng, Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc chủ trì hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản thành một đảng thống nhất. Hội nghị nhất trí lấy tên đảng là Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt của Đảng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo. Đây là Cương lĩnh Chính trị đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Câu hỏi: Nêu ý nghĩa của việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trả lời rút gọn:

Ý nghĩa thành lập Đảng:

- Chấm dứt thời kì khủng hoảng về đường lối cứu nước và giai cấp lãnh đạo cách mạng. Từ đây, cách mạng Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và trở thành một bộ phận của cách mạng thế giới.

- Là bước chuẩn bị đầu tiên có tính tất yếu, quyết định tạo ra bước ngoặt của phong trào cách mạng và lịch sử Việt Nam ở giai đoạn sau.

- Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam là bước ngoặt vĩ đại của phong trào cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng tóm tắt các hoạt động và vai trò của Nguyễn Ái Quốc đối với quá trình thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam trong những năm 1918-1930 theo mẫu sau vào vở ghi.

Trả lời rút gọn:

Câu 2: Giải thích tại sao sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930 được xem là bước ngoặt của phong trào cách mạng Việt Nam?

Trả lời rút gọn:

Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam (1930) là bước ngoặt vĩ đại của lịch sử cách mạng Việt Nam vì đã chấm dứt tình trạng khủng hoảng về đường lối và giai cấp lãnh đạo. Từ đây cách mạng Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của một chính đảng duy nhất, là cơ sở quan trọng cho mọi thắng lợi sau này

Câu 3: Sưu tầm tư liệu tranh ảnh về phong trào dân tộc, dân chủ ở Việt Nam trong những năm 1918-1930

Trả lời rút gọn:

Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc tham dự và phát biểu tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XVIII Đảng Xã hội Pháp ở thành phố Tours, ngày 26/12/1920

Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam