THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT BIỆN PHÁP TU TỪ ĐẢO NGỮ

I. HỆ THỐNG LẠI KIẾN THỨC

1. Khái niệm

Biện pháp tu từ đảo ngữ có hai hình thức cơ bản: đảo các thành tố trong cụm từ và đảo các thành phần trong câu. 

2. Tác dụng

Tác dụng chính của biện pháp tu từ đảo ngữ là nhấn mạnh nội dung biểu đạt ở từ ngữ được đảo lên trước. 

II. GỢI Ý GIẢI BÀI TẬP

Bài tập 1. 

1. Cả hai câu thơ đều sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ ( lặn lội thân cò, eo sèo mặt nước).

2. Cả hai câu thơ đều sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ ( xanh mát bóng cây, trắng cánh buồm bay)

3. Câu văn thứ hai sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ ( sấp ngửa, chị chạy vào cổng; vội vàng chị chạy vào trong nhà)

Bài tập 2. 

1. Cả bốn câu thơ đều sử dụng biện pháp đảo ngữ

2. Phân tích tác dụng của biện pháp đảo ngữ ở từng câu:

• Ở câu 1: Theo trật tự ngữ pháp thông thường của Tiếng Việt từ lom khom lẽ ra đặt sau cụm từ tiều vài chú và từ tiều đặt sau từ vài chú. Nhưng ở đây lại được tác giả đảo vị trí lên trước, có tác dụng nhấn mạnh tư thế, hình dáng nhỏ bé của con người, từ đó làm nổi bật lên khung cảnh hùng vĩ, hiểm trở của Đèo Ngang.
• Ở câu 2: Theo trật tự ngữ pháp thông thường của TIếng Việt, từ lác đác phải đặt sau cụm từ chợ mấy nhà và từ chợ đặt sau cụm từ mấy nhà. Nhưng ở đây lại được đảo vị trí lên trước, để nhấn mạnh số lượng ít ỏi và thưa thớt của những ngôi nhà: từ đó gợi không khí vắng vẻ hoang sơ của núi rừng.
• Ở câu 3,4: Cụm từ nhớ nước, đau lòng, thương nhà, mỏi miệng được đảo vị trí, có tác dụng thể hiện nỗi  niềm hoài cổ - nhớ tiếc quá khứ vàng son đã trôi qua và tâm trạng hoài thương – nhớ gia đình, nhớ quê hương.

Bài tập 3. 

• Các từ ngữ bỏ nhà, lơ xơ, mất ổ, dáo dác được đảo vị trí có tác dụng nhấn mạnh tình cảnh bơ vơ, tan tác; tâm trạng hoang mang sợ hãi của con người và vạn vật khi chiến tranh bất ngờ ập đến, thể hiện được nỗi buồn thương, đau đớn trước cảnh nước mất, nhà tan, nhân dân lầm than.
• Từ leng keng được đảo vị trí gợi ấn tượng về những âm thanh rộn rã, tươi vui của tiếng nhạc ngựa và thể hiện niềm vui trước nhịp sống bình yên, thân thuộc của quê hương.
• Các từ ồn ào, tấp nập được đảo vị trí có tác dụng nhấn mạnh không khí đông vui, nhịp sống sôi động nơi làng chài khi đón những con thuyền ắp cá, bình yên trở về sau chuyến ra khơi.