VĂN BẢN : ÔNG LÃO BÊN CHIẾC CẦU

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Nêu được nội dung bao quát của văn bản; xác định được lời người kể chuyện, lời nhân vật, đối thoại và độc thoại.

- Bước đầu biết phân tích các chi tiết tiêu biểu, đề tài, câu chuyện, nhân vật trong tính chỉnh thể của tác phẩm.

- Nhận biết vai trò của người đọc và bối cảnh tiếp nhận đối với việc đọc hiểu văn bản truyện.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

1. Tác giả

- Ơ-nít Hê-minh-uê (1899 – 1961) là nhà văn người Mỹ, là một trong những nhà văn vĩ đại nhất của thế kỷ 20. 

- Một số tác phẩm tiêu biểu: “Ông già và biển cả”, “Mặt trời vẫn mọc”, “Chuông nguyện hồn ai”, “Giã từ vũ khí”… 

- Ông nhận được giải Nobel năm 1954 vì “lối viết tường thuật hấp dẫn với lời văn mạnh mẽ, khúc chiết và mới lạ”.

2. Tác phẩm Ông lão bên chiếc cầu

- Ông lão bên chiếc cầu (Old man at the bridge) được viết vào năm 1938. Câu chuyện được đặt trong bối cảnh nội chiến Tây Ban Nha. Truyện là một văn bản phản chiến lấp lánh tình người qua giọng văn gãy gọn, hàm súc mà ẩn ý.

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1. Đề tài, bối cảnh, ngôi kể trong truyện Ông lão bên chiếc cầu

- Đề tài: chiến tranh, cái chết.

- Bối cảnh:

+ Thời gian: câu chuyện diễn ra trong ngày chủ nhật Phục sinh khi cuộc nội chiến Tây Ban Nha (1936 – 1939) đang diễn ra, người dân đang sơ tán khỏi vùng hỏa lực pháo binh.

+ Không gian: sự việc diễn ra tại cây cầu phao, gần vùng châu thổ đồng bằng sông Ebro.

- Ngôi kể: ngôi thứ nhất, người kể chuyện là người lính trong câu chuyện.

2. Nhân vật ông lão trong tác phẩm Ông lão bên chiếc cầu

a. Ngoại hình: 

- Tuổi cao – 76 tuổi, mặc bộ đồ rất bẩn màu đen, khuôn mặt xám bẩn, đeo đôi gọng kính thép đang ngồi bên lề đường. => Khắc khổ, là nạn nhân của chiến tranh phi nghĩa.

b. Hoàn cảnh:

- Là người dân di tản khỏi quê hương để thoát khỏi tầm ngắm của hỏa lực pháo binh trong cuộc nội chiến Tây Ban Nha. 

- Khi đi đến cây cầu phà, ông ngồi xuống và không nhúc nhích vì đã kiệt sức sau khi đi được 12 ki-lô-mét.

- Cô đơn, chỉ có những con vật bầu bạn, không có gia đình, không có họ hàng quen biết ở Bác-xê-lô-na – nơi mà mọi người đang di tản đến.

c. Tính cách, phẩm chất:

=> Ông lão chỉ là một người dân với niềm vui giản dị là chăm sóc các con vật hoàn toàn đối lập với sự phức tạp về chính trị của cuộc chiến trên quy mô quốc gia. 

d. Dự đoán về điều xảy đến với ông lão

- Số phận của ông lão dường như đã được định đoạt, chỉ có một kết cục đó là cái chết.

e. Ý nghĩa việc không đặt tên cho nhân vật

Việc không đặt tên cho ông lão có ý nghĩa khái quát lớn. Đó không chỉ là một ông lão ngồi bên cầu mà nhân vật tôi gặp được mà ông là đại diện cho rất nhiều số phận con người bị ảnh hưởng bởi chiến tranh.

3. Những chi tiết tiêu biểu trong tác phẩm Ông lão bên chiếc cầu

a. Những con vật trong tác phẩm

- Trước hết, ông lão không có gia đình, họ hàng, nên những con vật đóng vai trò như gia đình trong cuộc đời của người đàn ông lớn tuổi ấy.

- Số lượng các con vật: hai con dê, một con mèo và bố cặp chim bồ câu. Những con vật này đều mang những ý nghĩa biểu tượng sâu xa.

b. Chi tiết về ngày “Chủ nhật Phục sinh” và “niềm may mắn”

- “Ngày Chủ nhật Phục Sinh” là một chi tiết ám chỉ về tôn giáo. Ngày lễ này mang ý nghĩa cứu rỗi kì diệu cho cả nhân loại. 

- Hê-minh-uê đặt “ngày Chủ nhật Phục sinh” và “niềm may mắn” cạnh nhau để mỉa mai, rằng cái chết đang đến gần với ông lão cùng lúc với sự Phục sinh của Chúa từ cõi chết.

c. Bộ mặt của chiến tranh

- Cốt truyện giản dị, súc tích nhưng đã phơi bày những tác động của chiến tranh đến những người dân thường, những người không trực tiếp tham gia cuộc chiến, thậm chí còn không có lập trường chính trị rõ ràng.

- Xuyên suốt câu chuyện không có tiếng đạn nổ, bom rơi, không có cảnh chết chóc kinh hoàng nhưng lại thể hiện những đau khổ, mất mát của người dân vô tội bị lôi vào cuộc nội chiến vô nghĩa, họ bị nghiền nát dưới hai cuộc tranh chấp quyền lực. 

III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

Ông lão bên chiếc cầu là một câu chuyện kể ngắn gọn, phơi bày tội ác của chiến tranh lên những người dân thường vô tội qua hình ảnh lão già bên vệ đường thương nhớ những con thú lão nuôi ở quê nhà Xan Các-lốt. 

2. Nghệ thuật

- Truyện là một văn bản phản chiến lấp lánh tình người qua giọng văn gãy gọn, hàm súc mà ẩn ý.

- Sử dụng nhiều hình ảnh biểu tượng sâu sắc, giúp truyền tải ý đồ tư tưởng của người viết.

- Ngôn ngữ nhẹ nhàng, sâu lắng.