BÀI 12. TRIỀU NGUYỄN

I - MỤC TIÊU BÀI HỌC

• Sưu tầm và giới thiệu được về một số tư liệu lịch sử (câu chuyện, văn bản, tranh ảnh,...) liên quan đến Triều Nguyễn.
• Trình bày được những nét chính về lịch sử Việt Nam thời nhà Nguyễn thông qua các câu chuyện về một số nhân vật lịch sử (ví dụ: vua Gia Long, vua Minh Mạng, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Trường Tộ, vua Hàm Nghi, Phan Đình Phùng,...).

II - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

1. Sự thành lập Triều Nguyễn

- Sau khi đánh bại triều Tây Sơn, năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi vua, lập ra Triều Nguyễn, lấy niên hiệu là Gia Long. 

- Năm 1804, vua đặt quốc hiệu là Việt Nam, đóng đô ở Phú Xuân (tỉnh Thừa Thiên Huế ngày nay).

2. Đất nước dưới Triều Nguyễn

Củng cố và phát triển vương triều

- Cải cách hành chính đến cấp xã, đẩy mạnh khai hoang, cải cách hệ thống thi cử,..

- Vua Minh Mạng còn quan tâm đến việc xác lập và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, khuyến khích học hỏi, tiếp thu những tiến bộ về khoa học – kĩ thuật của phương Tây, trong đó có kỹ thuật đóng thuyền.

Công cuộc khẩn hoang dưới Triều Nguyễn

- Nguyễn Công Trứ đã dâng sớ xin triều đình cấp tiến công, tiền gạo để tập hợp dân nghèo khai khẩn.

- Năm 1828, vua Minh Mạng cử Nguyễn Công Trứ làm Doanh điển sử, chuyên coi việc khai khẩn ruộng đất. Nguyễn Công Trứ đã chiêu mộ dân phiêu tán khai phá được một vùng đất đai rộng lớn miền ven biển, lập nên huyện Tiền Hải (Thái Bình) và huyện Kim Sơn (Ninh Bình) ngày nay.

Những đề nghị cải cách dưới Triều Nguyễn

- Năm 1858, thực dân Pháp xâm lược Việt Nam. Cùng với phong trào chống Pháp sôi nổi của nhân dân, một số quan lại, trí thức có tư tưởng tiến bộ như: Phạm Phú Thứ, Nguyễn Lộ Trạch, Nguyễn Trường Tộ,... đã chủ trương cải cách đất nước.

Phong trào Cần vương chống Pháp

- Năm 1884, thực dân Pháp cơ bản hoàn thành quá trình xâm lược Việt nam.

- Năm 1885, vua Hàm Nghi phát dụ Cần Vương để kêu gọi toàn dân giúp vua đánh giặc.

- Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu: Phan Đình Phùng và khởi nghĩa Hương Khê,...