BÀI 11: NƯỚC MỸ VÀ CÁC NƯỚC TÂY ÂU

TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

I. Mục tiêu bài học 

Nêu được những nét chính về chính trị, kinh tế của nước Mỹ và các nước Tây Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

II. Bài học 

1. Tình hình nước Mỹ từ năm 1945 - 1991

a) Tình hình kinh tế 

- Sau Chiến tranh Thế giới thứ hai: Mỹ ít chịu tổn thất nhưng thu được nhiều lợi nhuận, tạo điều kiện cho kinh tế phát triển mạnh. Năm 1944, đồng đô la Mỹ được công nhận có giá trị hoán đổi sang vàng (35 đô la/ounce vàng).

- Kế hoạch Mác-san (1948-1952): Mỹ chi 13,3 tỉ đô la hỗ trợ tái thiết châu Âu.

- Khủng hoảng năng lượng 1973: Kinh tế Mỹ đối mặt với lạm phát và suy thoái. Mỹ tái cấu trúc kinh tế, chuyển trọng tâm sang dịch vụ, tài chính, công nghệ thông tin, công nghệ sinh học và hóa dược.

- Từ giữa thập niên 1990, kinh tế Mỹ bắt đầu dần phục hồi.

b) Tình hình chính trị

- Đảng Cộng hoà và Đảng Dân chủ thay nhau cầm quyền, thực hiện các chính sách bảo vệ và phát triển chế độ tư bản, ưu tiên ngân sách cho chạy đua vũ trang, dẫn đến bất ổn xã hội.

- Vấn đề xã hội: 

+ Chênh lệch thu nhập, phân biệt chủng tộc và giới tính vẫn phổ biến. 

+ Cuộc chiến tranh Việt Nam gây làn sóng phản chiến, làm gia tăng chia rẽ và mâu thuẫn xã hội.

- Từ thập niên 1970: Chính trị Mỹ đối mặt với thách thức lớn sau thất bại ở Việt Nam và các vụ bê bối. Chính phủ cố gắng lấy lại niềm tin của dân.

- Đối ngoại: 

+ Cải thiện quan hệ với Liên Xô và Trung Quốc, thể hiện qua chuyến thăm của Tổng thống Nixon năm 1972. 

+ Năm 1989, Mỹ và Liên Xô tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh.

2. Các nước Tây Âu 1945 - 1991

a) Tình hình kinh tế 

- Kế hoạch Mác-san: Mỹ hỗ trợ châu Âu khắc phục hậu quả chiến tranh, giúp nền kinh tế châu Âu phục hồi nhanh chóng.

- Cộng đồng than thép châu Âu (1951): Thành lập với 6 quốc gia (Pháp, Tây Đức, Luxembourg, Ý, Bỉ, Hà Lan).

- Cộng đồng nguyên tử và Cộng đồng kinh tế châu Âu (1957): Ra đời, thúc đẩy hợp tác kinh tế.

- Cộng đồng châu Âu (EC, 1967): Ba tổ chức sáp nhập, tạo cơ chế tự do tài chính và lao động trong các quốc gia thành viên.

- Thập niên 1970: Tây Âu trở thành một trong ba trung tâm tài chính lớn nhất thế giới (sau Mỹ và Nhật Bản).

- Liên minh châu Âu (1993): Thành lập sau Hội nghị Maastricht, giúp thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững cho các nước Tây Âu.

b) Tình hình chính trị

- Phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa, với tiến trình nổi bật về hòa giải Đức – Pháp và sự thống nhất giữa Tây Đức - Đông Đức.

- Liên minh châu Âu (EU): Thành lập để hợp tác kinh tế và chính trị-an ninh, như Nghị viện chung, biên giới mở và quyền công dân châu Âu. Từ 12 nước thành viên năm 1993, đến 2023 EU gồm 27 quốc gia, trở thành liên minh kinh tế-chính trị lớn nhất thế giới.

- Hậu chiến tranh: Các nước như Anh, Pháp, Hà Lan cố gắng tái lập cai trị tại thuộc địa, nhưng từ thập niên 1950, chủ nghĩa thực dân cũ sụp đổ.

- Trong Chiến tranh Lạnh, các nước Tây Âu liên minh chặt chẽ với Mỹ và gia nhập khối NATO do Mỹ dẫn đầu.