BÀI 2: TRẬT TỰ THẾ GIỚI TRONG

 CHIẾN TRANH LẠNH

I. Mục tiêu bài học

- Biết cách sưu tầm và sử dụng tư liệu lịch sử để tìm hiểu về Trật tự thế giới hai cực l-an-ta.

- Trình bày được quá trình hình thành và tồn tại của Trật tự thế giới hai cực l-an-ta.

Nêu được nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

- Phân tích được tác động sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực l-an-ta đối với tình hình thế giới.

II. Bài học

1.Sự hình thành và tồn tại của trật tự thế giới hai cực I-an-ta

a. Quá trình hình thành

- Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai chuẩn bị kết thúc. Ba vấn đề lớn cần giải quyết: tiêu diệt phát xít, tổ chức lại thế giới, phân chia thành quả chiến thắng.

- Hội nghị Ianta (4-11/2/1945) với sự tham gia của Liên Xô, Mỹ, Anh đã quyết định: tiêu diệt hoàn toàn phát xít Đức và Nhật, Liên Xô tham gia chống Nhật sau khi Đức bại trận, thành lập Liên Hợp Quốc.

- Phân chia phạm vi ảnh hưởng: Liên Xô đóng quân ở Đông Âu, Mỹ và đồng minh ở Tây Âu. Ở châu Á, Mỹ đóng quân ở Nhật, Triều Tiên chia cắt ở vĩ tuyến 38.

- Trật tự thế giới hai cực Ianta hình thành: hệ thống tư bản chủ nghĩa do Mỹ đứng đầu và xã hội chủ nghĩa do Liên Xô lãnh đạo.

b. Quá trình tồn tại Trật tự thế giới hai cực I-an-ta

* Giai đoạn từ những năm 1945 - 70 của thế kỷ XX: 

- Về kinh tế: Mỹ thực hiện Kế hoạch Mác-san nhằm viện trợ cho các nước Tây Âu khôi phục kinh tế (6 - 1947); Liên Xô và các nước Đông Âu thành lập Hội đồng tương trợ kinh tế nhằm tăng cường sự hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau (01 - 1949).

- Về quân sự: Mỹ và các nước phương Tây thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) (1949); Liên Xô và các nước Đông Âu thành lập Tổ chức Hiệp ước Vác-sa-va (1955).

- Thế giới đã xuất hiện nhiều cuộc chiến tranh cục bộ và xung đột dẫn đến nguy cơ bùng nổ chiến tranh hạt nhân.

* Giai đoạn từ những năm 70 của thế kỷ XX đến năm 1991:

- Đầu những năm 70 của thế kỉ XX: giai đoạn Trật tự thế giới hai cực I-an-ta suy yếu và sụp đổ.

- Tháng 12 - 1989, Mỹ và Liên Xô tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh.

- Những năm 80 của thế kỉ XX, chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu va Liên Xô tan ra đa chấm dứt Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

2. Nguyên nhân và tác động của sự sụp đổ trật tự thế giới hai cực I-an-ta

a. Nguyên nhân sụp đổ

- Cuộc chạy đua vũ trang kéo dài làm suy giảm thế mạnh của Mỹ và Liên Xô.

- Phong trào giải phóng dân tộc phát triển thắng lợi và sự vươn lên của các nước thuộc thế giới thứ ba.

- Sự vươn lên mạnh mẽ của các nước Tây Âu, Nhật Bản và các nước công nghiệp mới.

- Sự khủng hoảng và những sai lầm trong công cuộc cải tổ của Liên Xô và Đông Âu.

- Các nước phải tập trung sức mạnh để chiếm lĩnh, phát triển kinh tế.

b. Sự ảnh hưởng đối với thế giới

- Sự sụp đổ Trật tự thế giới hai cực I-an-ta đã tác động lớn đến tình hình thế giới, đưa đến xu thế phát triển mới trong quan hệ quốc tế. Một trật tự thế giới mới dần được hình thành theo xu thế đa cực.

- Sự tan rã của Liên Xô đã làm thay đổi so sánh tương quan lực lượng trên thế giới với ưu thế tạm thời thuộc về Mỹ.

- Trật tự thế giới hai cực l-an-ta sụp đổ đã mở ra chiều hướng và điều kiện để giải quyết hoà bình các vụ tranh chấp, xung đột khu vực như ở Áp-ga-ni-xtan, Cam-pu-chia, Na-mi-bi-a, …