BÀI 19. VAI TRÒ, CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÁC NGÀNH DỊCH VỤ

Dịch vụ là ngành kinh tế quan trọng, phục vụ nhu cầu của sản xuất và đời sống con người. Ở nước ta, dịch vụ chiếm tỉ trọng cao trong cơ cấu kinh tế và phát triển ngày càng đa dạng. Các ngành dịch vụ có vai trò gì đối với kinh tế, xã hội? Những nhân tố nào ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ?

I. Vai trò

- Các ngành dịch vụ chiếm tỉ trọng cao trong GDP, góp phần thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

- Nâng cao trình độ sản xuất trong nước, tăng cường hội nhập với thế giới. Dịch vụ nâng cao hiệu quả các ngành sản xuất hàng hoá, khả năng kết nối của các ngành, các vùng kinh tế và tạo điều kiện để nước ta chủ động hội nhập với thế giới.

- Thúc đẩy quá trình đổi mới, hiện đại hoá nền kinh tế. Các ngành dịch vụ tiên phong trong quá trình chuyển đổi số quốc gia, đẩy nhanh đổi mới sáng tạo và hỗ trợ các mô hình kinh tế mới như kinh tế chia sẻ, kinh tế số.

– Tạo việc làm, nâng cao trình độ lao động, chất lượng cuộc sống người dân. Dịch vụ hỗ trợ thực hiện xoá đói, giảm nghèo, nhất là ở miền núi, hải đảo. Chuyển đổi số trong ngành dịch vụ góp phần nâng cao năng suất lao động và hình thành xã hội số.

- Tác động tích cực đối với việc sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường và góp phần xây dựng nền kinh tế bền vững.

II.  Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố các ngành dịch vụ

1. Trình độ phát triển kinh tế

- Sự phát triển và phân bố các ngành sản xuất vật chất như nông nghiệp và công nghiệp có ảnh hưởng quyết định đến tốc độ tăng trưởng, nâng cao trình độ và mở rộng quy mô ngành dịch vụ tại nước ta.

2. Dân cư và lao động

- Dân cư và nguồn lao động là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển của các ngành dịch vụ.

- Lực lượng lao động phong phú và trình độ ngày càng được nâng cao, góp phần đẩy nhanh tốc độ phát triển và đa dạng hóa cơ cấu ngành dịch vụ.

3. Thị trường

- Thị trường trong nước lớn và đa dạng với nhu cầu ngày càng tăng, điều này thúc đẩy nâng cao chất lượng dịch vụ và mở rộng các loại hình dịch vụ. Tính cạnh tranh cao của thị trường khuyến khích các ngành dịch vụ đổi mới sáng tạo và nâng cao chất lượng. 

- Thị trường quốc tế ngày càng mở rộng, thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế của các hoạt động dịch vụ tại Việt Nam.

4. Cơ sở vật chất - kỹ thuật và khoa học - công nghệ

- Cơ sở vật chất - kỹ thuật trong ngành dịch vụ không ngừng được nâng cấp, góp phần thu hút đầu tư và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động dịch vụ như giao thông, thương mại, du lịch,...

- Sự phát triển của khoa học - công nghệ đã mang lại những thay đổi toàn diện cho hoạt động dịch vụ tại nước ta, với công nghệ hiện đại hỗ trợ phát triển bền vững và thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành dịch vụ.

5. Chính sách

- Hệ thống chính sách có vai trò quan trọng trong việc định hướng và tạo cơ hội cho sự phát triển của các ngành dịch vụ tại nước ta. 

- Chính sách chuyển đổi mô hình tăng trưởng và việc ký kết các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đã giúp các ngành dịch vụ hội nhập với khu vực và thế giới.

6. Vị trí địa lý và tài nguyên thiên nhiên

- Việt Nam nằm trong khu vực kinh tế phát triển năng động của châu Á – Thái Bình Dương, trên các tuyến thương mại và vận tải lớn, là cầu nối giữa Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo.

- Địa hình nước ta ảnh hưởng đến việc xây dựng và phát triển mạng lưới giao thông, như hướng các tuyến đường và vị trí xây dựng cảng biển. 

+ Địa hình đa dạng và khung cảnh thiên nhiên đẹp tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nhiều loại hình du lịch trên núi và biển đảo, như ở Sa Pa, Đà Lạt, Hạ Long, Phú Quốc,... 

+ Khí hậu khá ôn hòa cũng giúp các hoạt động dịch vụ diễn ra thuận lợi quanh năm. 

+ Mạng lưới sông hồ dày đặc tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông đường thủy và các hoạt động buôn bán, du lịch trên sông, đặc biệt ở Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng sông Hồng.

- Tuy nhiên, địa hình chia cắt mạnh mẽ, cùng với biến đổi khí hậu và thiên tai, gây ra nhiều khó khăn cho các hoạt động giao thông, thương mại và du lịch.