BÀI 12. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP

Phần 1: Mục tiêu bài học

- Phân tích được các thế mạnh, hạn chế đối với - phát triển nền nông nghiệp ở nước ta.

- Trình bày được sự chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và sự phát triển, phân bố nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi).

- Nêu được xu hướng phát triển trong nông nghiệp nước ta.

Phần 2: Bài học

I. Thế mạnh và hạn chế đối với phát triển nông nghiệp

1. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

- Địa hình và đất:

+ Nước ta có ¾ diện tích đồi núi, phần lớn là đồi núi thấp, có các cao nguyên rộng lớn ở Trung du và miền núi Bắc Bộ, Tây Nguyên;

+ Đất chủ yếu là feralit, thuận lợi quy hoạch các vùng chuyên canh cây công nghiệp, cây ăn quả;

+ Những đồng cỏ rộng lớn phù hợp chăn nuôi gia súc lớn.

+ Đồng bằng chiếm ¼ diện tích, tập trung ở đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long và một số đồng bằng ở duyên hải miên Trung.

- Khí hậu:

+ Nước ta có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, thuận lợi cho phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới.

+ Tạo điều kiện phát triển tăng vụ, đẩy mạnh thâm canh. 

+ Khí hậu có sự phân hoá theo Bắc - Nam và theo độ cao.

- Nguồn nước: 

+ Mạng lưới sông ngòi dày đặc với nhiều hệ thống sông lớn.

+ Nước ta có nhiều hồ và nguồn nước ngầm phong phú.

- Sinh vật: 

+ Nhiều loài sinh vật là nguồn gen quan trọng, tạo tính đa dạng cho phát triển nông nghiệp, cung cấp nguồn thức ăn cho chăn nuôi gia súc.

2. Điều kiện kinh tế - xã hội

- Dân cư và lao động: 

+ Nước ta có số dân đông, mức sống người dân ngày càng tăng.

+ Nguồn lao động trong nông nghiệp dồi dào, có nhiều kinh nghiệm sản xuất. 

+ Trình độ lao động trong nông nghiệp ngày càng được nâng cao.

- Cơ sở vật chất – kĩ thuật và khoa học - công nghệ: 

+ Nước ta đã xây dựng các công trình thuỷ lợi phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. 

+ Phát triển công nghiệp chế biến tại các cơ sở sản xuất nông nghiệp, cơ sở chế biến thức ăn chăn nuôi,...

+ Nhiều thành tựu khoa học – kĩ thuật mới, tiên tiến được ứng dụng.

- Chính sách phát triển nông nghiệp: 

+ Trong những năm qua, nước ta đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích, thúc đẩy phát triển nông nghiệp.

- Thị trường: 

+ Thị trường tiêu thụ nông sản trong và ngoài nước đang được mở rộng. 

+ Sản phẩm nông nghiệp của nước ta đã đáp ứng được yêu cầu của hầu hết thị trường các quốc gia trên thế giới. 

II.  Tình hình phát triển và phân bố nông nghiệp

1. Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp

- Trong những năm qua, cơ cấu nông nghiệp Việt Nam có sự chuyển dịch

- Trong nội bộ ngành cũng có sự chuyển dịch:

+ Trồng trọt: chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp lợi thế và nhu cầu thị trường, thích ứng biến đổi khí hậu; hình thành các vùng sản xuất chuyên canh, quy mô lớn; ưu tiên phát triển các cây trồng có lợi thế so sánh (cây công nghiệp, cây ăn quả nhiệt đới, lúa gạo chất lượng cao, cây dược liệu,...).

+ Chăn nuôi: tăng tỉ trọng các sản phẩm chăn nuôi không qua giết mổ; phát triển mạnh các sản phẩm chăn nuôi gia súc, gia cầm, vật nuôi bản địa, đặc sản có giá trị kinh tế cao; áp dụng rộng rãi mô hình chăn nuôi hữu cơ.

2. Tình hình phát triển và phân bố nông nghiệp

a) Trồng trọt:

- Ngành trồng trọt chiếm tỉ trọng cao trong cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp. 

- Đã áp dụng nhiều thành tựu khoa học – công nghệ trong sản xuất.

- Cơ cấu cây trồng ở nước ta đa dạng, trong đó tập trung chủ yếu nhóm cây lương thực, cây công nghiệp, cây ăn quả và một số cây trồng khác.

- Cây lương thực: Nước ta có khoảng 8,1 triệu ha diện tích gieo trồng cây lương thực có hạt với sản lượng 48,3 triệu tấn (năm 2021). Trong đó, lúa chiếm 88,9% diện tích và 90,9% sản lượng cây lương thực có hạt. Cả nước có 2 vùng chuyên canh cây lương thực quan trọng là Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long.

- Cây công nghiệp

+ Một số cây công nghiệp chủ lực ở nước ta là: cà phê được trồng nhiều nhất ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ; cao su được trồng chủ yếu ở Đông Nam Bộ, Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung;...

+ Các cây công nghiệp hàng năm như mía, đậu tương, lạc,... được trồng nhiều ở Đông Nam Bộ, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung,...

- Cây ăn quả: Diện tích trồng cây ăn quả ở nước ta tăng nhanh từ 779,7 nghìn ha (năm 2010) lên 1 171,5 nghìn ha (năm 2021) do mang lại hiệu quả kinh tế cao, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu. 

b) Chăn nuôi:

- Chiếm tỉ trọng ngày càng cao trong cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp.

- Đã ứng dụng nhiều thành tựu khoa học - công nghệ vào sản xuất.

- Cơ cấu vật nuôi ở nước ta khá đa dạng.

+ Trâu: được nuôi chủ yếu ở Trung du và miền núi Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung.

+ Bò: được nuôi nhiều ở các cao nguyên của Trung du và miền núi Bắc Bộ, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung,... Bò sữa được nuôi nhiều ven các thành phố lớn.

+ Lợn: được nuôi nhiều ở Đồng bằng sông Hồng, Trung du và miền núi Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung....

+ Gia cầm: tổng đàn gia cầm ở nước ta tăng nhanh, trong đó, gà được nuôi phổ biến ở khắp các tỉnh, thành phố; vịt được nuôi chủ yếu ở Đồng bằng sông Cửu Long.

III. Xu hướng phát triển nông nghiệp

- Phát triển cơ cấu cây trồng, vật nuôi gắn với lợi thế cạnh tranh và yêu cầu thị trường.

- Tổ chức các khâu quan trọng trong sản xuất nhằm nâng cao hiệu quả, đảm bảo phát triển bền vững.

- Đẩy mạnh hợp tác, liên kết, phát triển chuỗi giá trị, các mô hình nông nghiệp tiên tiến.