Khám phá

1. Tác động tiêu cực của phát triển kinh tế đến môi trường tự nhiên

a) Ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu

Thông tin 1. Ô nhiễm môi trường từ sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam những năm gần đây luôn ở mức báo động. Hàng chục triệu tấn chất thải chăn nuôi, chất thải trồng trọt đang ngày càng... (SGK, tr.7)

Thông tin 2. Tính đến cuối năm 2020, trên phạm vi cả nước có 369 khu công nghiệp được thành lập với tổng diện tích khoảng 114 nghìn héc-ta. Nhiều dự án, cơ sở hiện đang đầu tư, vận hành tại các khu công nghiệp... (SGK, tr.7)

Thông tin 3. Theo đánh giá của Tổ chức Phát triển của Liên hiệp quốc (UNDP), Việt Nam là một trong năm nước đứng đầu thế giới dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu. Trong thời gian qua, những hiện tượng thiên tai như lũ lụt, bão, lốc xoáy,... (SGK, tr.7)

Câu hỏi 1: Em hãy cho biết hình ảnh, thông tin 1 và 2 đề cập đến ô nhiễm môi trường từ hoạt động kinh tế nào. Ngoài các hoạt động kinh tế trên, theo em còn những hoạt động nào khác dẫn đến ô nhiễm môi trường?

b. Cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên

Em hãy đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi:

Thông tin 1. Nguồn tài nguyên thiên nhiên có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia trên thế giới. Thế nhưng, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, nguồn tài nguyên trên thế giới đang đối mặt với nguy cơ cạn kiệt. Năm 2018, mạng lưới Dấu chân toàn cầu (GFN) ước tính nhu cầu vẻ tài nguyên thiên nhiên... (SGK, tr.8)

Thông tin 2. Thông tin 2. Theo Báo cáo Hiện trạng môi trường biển và hải đảo quốc gia giai đoạn 2016 - 2020 của Bộ Tài nguyên và Môi trường công bó, tài nguyên biển đang bị khai thác quá mức, thiếu tính bên vững. Ước tính, cỏ biển trên toàn vùng biển nước ta từ Quảng Ninh đến Hà Tiên đã mất khoảng 40 - 60%; rừng ngập mặn mất đến 70%... (SGK, tr.8)

Câu hỏi 1: Em hãy cho biết mỗi thông tin trên đề cập tới tác động tiêu cực của phát triển kinh tế đến tài nguyên thiên nhiên nào.

c. Suy thoái môi trường và sự cố môi trường

Em hãy đọc các thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi

Thôn tin 1. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020

Điều 3. Giải thích từ ngữ (Trích)

13. Suy thoái môi trường là sự suy giảm về chất lượng, số lượng của thành phần môi trường, gây ảnh hướng xấu đến sức khoẻ con người, sinh vật và tự nhiên.

14. Sự cố môi trường là sự cô xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc do biến đổi bất thường của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái môi trường nghiêm trọng.

Thông tin 2. Trong thời kì đôi mới, quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam mới quan tâm đến bề rộng, khai thác tài nguyên là chính, việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên từ khâu khai thác, chế biến cũng như xử lí chất thải còn chưa đáp ứng được yêu cầu. Môi trường bị suy thoái thể hiện ở các thông số:... (SGK, tr.9)

Thông tin 3. Vào tháng 4 năm 2016 tại khu vực bốn tỉnh miền Trung, Việt Nam (Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế) đã xảy ra một sự cố môi trường biển hết sức nghiêm trọng, gây nên hiện tượng hải sản chết hàng loạt và đặc biệt là các loài cá sống ở tầng đáy. Nguyên nhân gây nên hiện tượng này được xác định là do... (SGK, tr.9)

Câu hỏi 1: Em hãy căn cứ vào thông tin 1 để xác định các vấn đề nào được nhắc đến ở thông tin 2 và thông tin 3.

d. Suy giảm đa dạng sinh học

Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và trả lời câu hỏi

Thông tin. Việt Nam được đánh giá là một nước có đa dạng sinh học cao trên thế giới. Tuy nhiên, với áp lực của phát triển  kinh tế - xã hội, trong đó có việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất, mặt nước chưa phù hợp, khai thác quá mức và buôn bán trái phép động, thực vật hoang dã;... (SGK, tr.11)

Câu hỏi 1: Từ hình ảnh và thông tin trên, em hãy cho biết sự phát triển kinh tế gây ra tác động tiêu cực như thế nào đến sự đa dạng sinh học.

2. Nguyên nhân phát sinh tác động tiêu cực của phát triển kinh tế đến môi trường tự nhiên

a. Gia tăng dân số và đô thị hóa

Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Dân số Việt Nam tại thời điểm Tổng điều tra năm 2019 là 96,2 triệu người, dự báo dân số Việt Nam bình quân năm (mức sinh trung bình) năm 2064 là 116,9 triệu người. Sự gia tăng dân số đã làm tăng nhu cầu khai thác tài nguyên và gây ra áp lực cho hệ thống môi trường... (SGK, tr.11-12)

Thông tin 2. Theo dự báo, tỉ lệ đô thị hoá của Việt Nam sẽ đạt khoảng 45% vào năm 2026, số dân cư sinh sống tại đô thị khoảng hơn 45 triệu người. Dân số gia tăng khiến số lượng phương tiện giao thông cá nhân lưu hành cũng gia tăng tương ứng; nhiều phương tiện cũ, lạc hậu vẫn được sử dụng và thải vào môi trường lượng lớn bụi và khí thải... (SGK, tr.12)

Câu hỏi: Từ hai thông tin trên, em hãy cho biết gia tăng dân số và đô thị hóa ở nước ta gây ra sức ép đến môi trường tự nhiên như thế nào? 

Câu hỏi 2: Từ thông tin 2, em hãy cho biết trình độ công nghệ khai thác và chế biến tài nguyên lạc hậu dẫn đến thực trạng môi trường tự nhiên như thế nào.

Câu hỏi 2: Em hãy cho biết việc thiếu ý thức bảo vệ môi trường của các chủ thể kinh tế trong thông tin 2 sẽ gây ra hậu quả như thế nào đối với môi trường.

3. Sự cần thiết phải giải quyết vấn đề tác động tiêu cực của phát triển kinh tế đến môi trường tự nhiên

Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Trên khắp thế giới, hằng năm, hơn 90% người dân phải tiếp xúc với nồng độ những hạt bụi mịn ngoài trời cao hơn các chỉ tiêu về chất lượng không khí WHO đưa ra. Ô nhiễm không khí có liên quan tới khoảng 7 triệu ca tử vong sớm mỗi năm. Ở Việt Nam,... (SGK, tr.15)

Thông tin 2. Quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam trong thời gian qua đã bộc lộ nhiều bất cập và tạo ra nhiều áp lực lớn đối với môi trường sinh thái. Tình trạng ô nhiễm môi trường tiếp tục diễn biến phức tạp, ngày càng nghiêm trọng với nhiều điểm nóng... (SGK, tr.15)

Câu hỏi 1: Những hình ảnh trên khiến em liên tưởng đến hậu quả của môi trường tự nhiên tác động đến con người và xã hội? Theo em, những hậu quả đó có thể ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội như thế nào?

Luyện tập và Vận dụng

Luyện tập

Câu hỏi 1: Em hãy liệt kê các hoạt động phát triển kinh tế và lấy những ví dụ thực tiễn (thông tin, video, hình ảnh...) để chứng minh phát triển kinh tế gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường, sự có môi trường, sự suy giảm đa dạng sinh học và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên...

Câu hỏi 3. Em hãy tìm kiếm số liệu về thực trạng vấn đề biến đổi khí hậu và hiệu ứng nhà kính ở nước ta trong những năm gần đây và làm rõ tác động của những biến đổi đó đối với sự phát triển kinh tế.

Vận dụng

Câu hỏi 5. Em hãy sưu tầm thông tin về một số bệnh do ô nhiễm môi trường gây ra đối với con người và chia sẻ với các bạn trong lớp.