BÀI 3: LIÊN BANG CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA XÔ VIẾT RA ĐỜI VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI

1. SỰ HÌNH THÀNH LIÊN BANG CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA XÔ VIẾT.

a) Quá trình hình thành Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết

CH: Trình bày quá trình hình thành Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết. 

Gợi ý đáp án:

- Ngày 25/10/1917, thắng lợi của cuộc tấn công Cung điện Mùa Đông dẫn đến chính quyền Xô viết được thành lập. 

- Cánh mạng tháng Mười Nga thắng lợi.

- Các Sắc lệnh Hòa bình và Ruộng đất được ban hành.

- Ngày 30/12/1922, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết thành lập. 

- Năm 1924, bản hiến pháp đầu tiên được thông qua. 

=> Hoàn thành quá trình thành lập Nhà nước Liên bang Xô viết.  

b) Ý nghĩa sự ra đời Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết

CH: Phân tích ý nghĩa sự ra đời của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết.  

Gợi ý đáp án:

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười và sự ra đời của Nhà nước Xô-viết do Lênin sáng lập đã làm thay đổi căn bản số phận dân tộc Nga, đưa nước Nga từ một nước phong kiến, tư bản lạc hậu, nghèo đói trở thành một cường quốc kinh tế, chính trị, quân sự, khoa học, kỹ thuật, văn hoá, giáo dục... 

2. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI.

a) Sự phát triển của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu

CH: Trình bày quá trình phát triển của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Gợi ý đáp án:

- 1945-1949: Cuộc cải cách ruộng đất tiến hành, ban hành quyền tự do dân chủ. 

- 1950-Nửa đầu thập niên 1970: Đông Âu nhận được sự trợ giúp của Liên Xô trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội. 

- Nửa sau 1970 và trong 1980: suy thoái, khủng hoảng kinh tế-xã hội trầm trọng. 

b) Sự mở rộng chủ nghĩa xã hội ở châu Á và khu vực Mỹ La- tinh

CH: Nêu quá trình mở rộng của chủ nghĩa xã hội ở châu Á và khu vực Mỹ La- tinh. 

Gợi ý đáp án:

* Châu Á:

- Trung Quốc: 1949, hoàn thành thắng lợi cuộc cách dân tộc dân chủ nhân dân, kết thúc thời kì nô dịch và thống trị của đế quốc.

- Triều Tiên: Ngày 9/9/1948, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên được thành lập ở phía bắc bán đảo Triều Tiên. 

- Việt Nam: Sau thắng lợi của CMT8, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (2/9/1945).  

* Mỹ La-tinh: Cu-ba: Ngày 1/1/1959, nước Cộng hòa Cu-ba ra đời. 

c) Nguyên nhân khủng hoảng và sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô

CH: Giải thích những nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô.

Gợi ý đáp án:

Sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu chính là sự sụp đổ của một mô hình chủ nghĩa xã hội - mô hình chủ nghĩa xã hội tập trung, quan liêu, bao cấp, hành chính, mệnh lệnh, xa rời quần chúng nhân dân, với nhiều hạn chế, sai lầm, mà không phải là sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội nói chung:

- Một là, do Đảng và Nhà nước Liên Xô cũng như Đông Âu duy trì quá lâu đường lối quản lý hành chính tập trung quan liêu, bao cấp, ..

- Hai là, nội bộ chính quyền của Đảng Cộng sản ở Liên Xô và các nước Đông Âu có nhiều bất đồng, không thống nhất về đường lối, chủ trương và chính sách.

- Ba là, đường lối phát triển kinh tế - xã hội của Đảng có nhiều điểm không hợp lý, quá chủ quan, nóng vội, duy ý chí.

- Bốn là, những vấn đề dân tộc chậm được giải quyết hoặc chỉ được giải quyết theo lối tư duy cũ 

- Năm là, do sức ép của việc phải chạy đua vũ trang và luôn bị chống phá bởi các âm mưu, chiến lược của các thế lực thù địch 

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Luyện tập

CH1: Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, chủ nghĩa xã hội đã phát triển như thế nào? 

Gợi ý đáp án:

* Đông Âu: 

- 1945-1949: Cuộc cải cách ruộng đất được tiến hành nhằm xóa bỏ chế độ chiếm hữu ruộng đất của địa chủ

- 1950-Nửa đầu thập niên 1970: Đông Âu nhận được sự trợ giúp của Liên Xô trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội. 

* Châu Á:

- Trug Quốc: 1949, hoàn thành thắng lợi cuộc cách dân tộc dân chủ nhân dân, kết thúc thời kì nô dịch và thống trị của đế quốc

- Việt Nam: Sau thắng lợi của CMT8, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (2/9/1945).  

* Mỹ La-tinh: Cu-ba: Ngày 1/1/1959, nước Cộng hòa Cu-ba ra đời. 

CH2: Chỉ ra những hạn chế trong mô hình chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô. 

Gợi ý đáp án:

Một là, do đường lối lãnh đạo mang tính chủ quan, duy ý chí

Hai là, không bắt kịp bước phát triển của khoa học – kĩ thuật tiên tiến. Điều này dẫn tới tình trạng trì trệ, khủng hoảng về kinh tế, xã hội

Ba là, khi tiến hành cải tổ lại phạm phải sai lầm trên nhiều mặt làm cho khủng hoảng thêm trầm trọng. 

Bốn là, sự chống phá của các thế lực thù địch trong và ngoài nước có tác động không nhỏ làm cho tình hình trở nên thêm rối loạn. 

Vận dụng 

CH: Chọn một nước xã hội chủ nghĩa, tìm hiểu thông tin và trình bày về sự phát triển của quốc gia nay.

Gợi ý đáp án:

Việt Nam quá độ lên CNXH bỏ qua chế độ TBCN thực chất là bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng TBCN, nhưng tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ TBCN, đặc biệt là khoa học và công nghệ, để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại. Như vậy, bỏ qua chế độ TBCN ở Việt Nam chỉ là bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng TBCN; còn những thành tựu đạt được dưới chủ nghĩa tư bản (CNTB), đặc biệt là khoa học, công nghệ thì chúng ta phải tiếp thu, kế thừa để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại.