BÀI 10. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ LAO ĐỘNG CỦA CÔNG DÂN

MỞ ĐẦU

Em hãy đọc và rút ra ý nghĩa của câu ca dao về lao động

"Muốn no thì phải chăm làm,

Một hạt thóc vàng, chín giọt mồ hôi"

Gợi ý đáp án: 

Muốn no bụng, trước hết phải chăm chỉ làm việc đã. Ngay cả những kẻ có suy nghĩ nằm đấy “há miệng chờ sung” thì cũng họa hoằng lắm mới được một quả sung rụng vào miệng. 

KHÁM PHÁ

1. Em hãy quan sát các hình ảnh sau và trả lời câu hỏi

Theo em, lao động có vai trò như thế nào đối với đời sống con người?

Gợi ý đáp án: 

Theo em, lao động có vai trò quan trọng trong đời sống của con người là nhân tố quyết định sự tồn tại, phát triển của xã hội.

2. Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

- Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ khác về lao động của công dân.

- Em hãy cho biết, anh M có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng theo quy định của pháp luật không.

- Em hãy cho biết chú T quyết định từ chối Q làm việc có phù hợp theo quy định của pháp luật không.

Gợi ý đáp án: 

Quyền lao động: Công dân có quyền tự do sử dụng sức lao động để học nghề, tìm việc làm, lựa chọn nghề nghiệp có ích cho xã hội, đem lại thu nhập.

Nghĩa vụ lao động: Tạo ra của cải, vật chất, tinh thần duy trì, phát triển đất nước.

- Anh M có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng theo quy định của pháp luật vì Không được trả đủ lương.

c) Chú T quyết định từ chối Q làm việc không phù hợp theo quy định của pháp luật vì trong quá trình làm việc anh M đã bị ngược đãi về sức khỏe và tinh thần nên anh có quyền đơn phương hủy hợp đồng.

3. Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

Trường hợp

Chị B làm việc tại Doanh nghiệp tư nhân H với vị trí kế toán. Thời gian gần đây, chị B có nhận thêm việc quyết toán thuế cho một số công ti khác và có kí hợp đồng lao động với họ. Anh A là đồng nghiệp với chị B cho rằng chị đã vi phạm hợp đồng......

- Em hãy nêu những quyền và nghĩ vụ cơ bản khác của người lao động khi kí kết hợp đồng lao động.

- Em hãy cho biết chị B có quyền được giao kết nhiều hợp đồng lao động người sử dụng lao động không.

Gợi ý đáp án: 

Để đảm bào quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của người lao động, người làm việc không có quan hệ lao động, đồng thời khuyến khích tạo ra những thỏa thuận đảm bảo cho người lao động có điều kiện thuận lợi hơn, Bộ luật Lao động có quy định về các quyền của người lao động.

Theo quy định của bộ luật lao động thì người lao động có năm nhóm quyền cơ bản sau đây: quyền được tự do lựa chọn và thực hiện việc làm; quyền liên quan đến chế độ tiền lương và các chế độ bảo đảm khác; quyền liên quan đến việc tổ chức, thành lập và tham gia công đoàn; quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động và quyền đình công. Bên cạnh đó, người lao động cũng được hưởng một số quyền khác theo quy định của pháp luật.

- Chị B có quyền được giao kết với nhiều hợp đồng lao động với người sử dụng vì người lao động có quyền được kết nối với các công việc khác nhau tuy nhiên họ có thể thỏa thuận với nhau và sắp xếp công việc ở mỗi nơi.

4. Em hãy độc tình huống sau và trả lời câu hỏi.

Ông A là chủ một cửa hàng vật liệu xây dựng tại xã N. Nhân công được ông sử dụng có khá nhiều độ tuổi đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi. Trong đó, có Trần văn T là nhỏ tuổi nhất......

- Em hãy cho biết hành vi của ông A có vi phạm pháp luật lao động về việc sử dụng lao động chưa thành niên không? Vì sao?

- Em sẽ tư vấn cho Trần Văn T như thế nào để có thể tham gia lao động đúng luật?

Gợi ý đáp án: 

-  Hành vi của ông A có vi phạm pháp luật lao động về việc sử dụng lao động chưa thành niên vì đối với đối tượng chưa thành niên với thời gian lao động quá giờ quy định và công việc nặng hơn so với công việc.

- Em sẽ tư vấn cho Trần Văn T nói chuyện lại với ông chủ về việc kí kết hợp đồng và công việc nếu không được ông chấp nhận thì sẽ ngừng làm việc.

LUYỆN TẬP

CH1: Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến dưới đây? Vì sao?

a. Lao động có vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển cá nhân.

b. Người lao động bị hạn chế chọn việc làm và nơi làm việc.

c. Người sử dụng lao động phải tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động.

d. Người lao động chưa thành niên được làm các công việc khác nhau và nơi làm việc khác nhau.

e. Học sinh nên tích cực thăm gia lao động ở gia đình, lớp và cộng đồng

Gợi ý đáp án: 

đồng ý:  c, d, e                 không đồng ý: a, b

Vì mọi công dân có quyền dùng sức lao động của mình để học nghề và tìm kiếm công việc tạo ra lợi ích cho bản thân và gia đình nên ngoài việc làm ra chúng ta cần rèn luyện đạo đức và tôn trọng công việc của mọi ngườii.

CH2: Em hãy đọc nội dung sau để xây dựng và thực hiện bài thuyết trình trước lớp về vị trí, tầm quan trọng của lao động trong cuộc sống.

Gợi ý đáp án: 

Lao động là việc con người làm việc, hoạt động tạo ra của cải, vật chất để nuôi sống bản thân và tạo giá trị tốt đẹp cho xã hội bằng bàn tay, khối óc của mình thông qua nghề nghiệp. Lao động có vai trò, ý nghĩa quan trọng đối với mỗi con người. Lao động chính là thước đo khẳng định giá trị của mỗi con người. Lao động là cơ sở đầu tiên để loài người tồn tại, phát triển, tiến bộ. Khi con người lao động trong sáng tạo, có nghĩa là họ được khẳng định giá trị tồn tại của bản thân, đóng góp cho xã hội.

Lao động giúp con người làm chủ bản thân, thực hiện trách nhiệm, bổn phận với gia đình, xã hội. Nếu xã hội không có lao động, con người sẽ mãi dậm chân tại chỗ, không có của cải để cống hiến cho xã hội, thậm chí là không có của cải để nuôi sống bản thân dẫn đến sự suy vong của giống loài.

CH3: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

Chị H kí hợp đồng làm công nhân khai thác đá ở một tỉnh miền núo, dù biết đây là công việc nặng nhọc với phụ nữ. Khi đến công trường khai thác đá, nhận thấy công ciệc không đúng như khi giao kết hợp đồngm địa điểm làm việc.....

- Theo em, chủ doanh nghiệp trong trường hợp này có đang thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động không?

- Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019, chị H có quyền từ chối làm việc không? Vì sao?

Gợi ý đáp án: 

- Theo em, chủ doanh nghiệp trong trường hợp này không đang thực hiện quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động vì trong hợp đồng làm công nhân khai thác đá ở tỉnh miền núi nhưng khi chị H làm việc không như trong hợp đồng công việc hay điều kiện làm việc.

- Theo quy định của Bộ luật lao động năm 2019, chị H có quyền từ chối làm việc.

CH4: Theo em, trong trường hợp dưới đây, đâu là nghĩ vụ của người lao động? Vì sao?

a. Anh A thực hiện hợp đồng lao động và thỏa ước lao động với công ti M.

b. Chị B là nhân viên văn phòng tại Công ti D, chị luôn chấp hành kỉ luật lao động tại cơ quan.

c. Chị K tham gia đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của pháp luật.

d. Chú T tham gia thành lập tổ chhuwcs đại diện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng lao động trong quan hệ lao động.

e. Giám đốc Công ti X kí quyết định khen thưởng đối với chị H vì có nhiều thành tích lao động.

Gợi ý đáp án: 

a, b, c, e.

CH5: Em hãy cho biết hành vi nào vi phạm pháp luật lao động trong các trường hợp sau. Vì sao?

a. Thuê trẻ em 14 tuổi làm thợ may công nghiệp.

b. Không sử dụng, trang bị bảo hộ lao động khi làm việc.

c. Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động.

e. Không trả đủ tiền công theo thỏa thuận.

g. Tự ý đuổi việc người lao động khi chưa hết hợp đồng.

Gợi ý đáp án: 

- Hành vi vi phạm:  b, c, d, e, g. Vì trong luật pháp lao động quy định về luật sử dụng người lao động và người lao động tùy vào mức độ tuổi.

CH6: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Hướng tới kỉ niệm ngày Thương binh liệt sĩ, trường Trung học cơ sở M tổ chức hoạt động dọn dẹp, vệ sinh Nghãi trang liệt sĩ xã K. Đây là một trong những hoạt động thường niên của nhà trường tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm lao động ở trường, lớp và cộng đồng ......

- Nếu là học sinh Trường Trung học sơ sở M, em sẽ chủ động tham gia hoạt động này như thế nào? Vì sao?

- Vì sao học sinh Trường Trung học cơ sở M lại tích cực, tham gia hoạt động lao động cộng đồng của nhà trường?

Gợi ý đáp án: 

Nếu là học sinh trường M em sẽ chủ động tham gia các hoạt động và tìm hiểu về các anh hùng đã hi sinh cho đất nước vì lao động và dọn dẹp nghĩa trang là một hoạt động ý nghĩa nhân văn và giúp chúng em nhớ về cội nguồn của mình.

Học sinh trường Trung học cơ sở M lại tích cực, tham gia hoạt động lao động cộng đồng của nhà trường.

VẬN DỤNG

CH: Hãy viết đoạn văn ngắn (khoảng 100 chữ) thể hiện suy nghĩ của em về vai trò của lao động đối với đời sống con người.

Gợi ý đáp án: 

Đời sống của chúng ta duy trì, phát triển dựa trên lao động. Lao động đóng vai trò to lớn trong cuộc sống này. Không ai sinh ra trong đời mà không lao động, mà không đóng góp. Lao động có thể lấy đi của ta thời gian, tâm sức nhưng bù lại, điều mà lao động mang đến lại có một ý nghĩa thật lớn lao. Nó giúp ta định hình con đường bản thân đang theo đuổi. KHi lao động, con người sẽ minh chứng được giá trị của mình với cuộc đời này thông qua những cống hiến, những nỗ lực không ngừng nghỉ. Rèn luyện trí óc, tạo dựng niềm tin, xây dựng quan hệ... Mỗi người đều cần lao động để là mình, là một nốt trầm lặng lẽ dâng hiến cho cuộc đời đẹp tươi. Nhận thức được vai trò của lao động để từ đó ta càng thêm hiểu, thêm trân trọng giá trị của cuộc đời. Bất kì một nghề nghiệp nào cũng là đáng quý và đáng trân khi nó là lao động chính đáng, lao động cống hiến.