HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV yêu cầu các nhóm thảo luận, khai thác Sơ đồ Hình 2, Hình 3, đọc thông tin trong mục 1 SGK tr.12, 13 và thực hiện nhiệm vụ sau:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ nửa sau thế kỉ XVII.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ cuối thế kỉ XVIII.

+ Nhóm 3: Tìm hiểu sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ nửa sau thế kỉ XIX.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác kênh hình, kênh chữ mục 1 SGK tr.12, 13, thảo luận nhóm và thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm lần lượt trình bày sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ nửa sau thế kỉ XIX.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ nửa sau thế kỉ XIX.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Tìm hiểu sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ

- Thế kỉ XVII, cuối thế kỉ XVIII: sau Cách mạng tư sản Anh, hai cuộc  Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp, chủ nghĩa tư bản đã được củng cố ở châu Âu, mở rộng phạm vi sang châu Mỹ.

- Nửa sau thế kỉ XVIII:

+ Cách mạng công nghiệp bắt đầu từ Anh.

+ Lan sang nhiều quốc gia khác.

 Tạo ra sự chuyển biến lớn về kinh tế - xã hội và khẳng định sự thắng lợi của chủ nghĩa tư bản.

- Những năm 60 - 70 của thế kỉ XIX: các cuộc cách mạng tư sản diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, giành thắng lợi.

 Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Chủ nghĩa đế quốc và quá trình xâm lược thuộc địa

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu, hướng dẫn HS đọc, khai thác thông tin, tư liệu SGK tr.13, thảo luận cặp đôi và trả lời câu hỏi:

Vì sao V.Lê-nin khẳng định: Điều quan trọng là chủ nghĩa tư bản không thể tồn tại và tự phát triển được nếu không thường xuyên mở rộng phạm vi thống trị của nó, không khai phá những xứ sở mới và không lôi cuốn các xứ sở không phải là tư bản chủ nghĩa vào cơn lốc kinh tế thế giới.

+ GV hướng dẫn HS tìm những từ khóa định hướng nội dung để trả lời câu hỏi.

- GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận cặp đôi, đọc thông tin trong mục 2a và trả lời câu hỏi: Trình bày quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, đọc thông tin trong mục, thảo luận và thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS giải thích phần tư liệu:

+ Sự phát triển nhanh chóng của chủ nghĩa tư bản kéo theo nhu cầu ngày càng cao về nguyên liệu, nhân công, dẫn tới việc tăng cường chính sách xâm lược, mở rộng thuộc địa.

+ Chủ nghĩa đế quốc là hệ quả trực tiếp của quá trình xâm lược thuộc địa nhằm tìm kiếm thị trường, thu lợi nhuận và đầu tư tư bản ở nước ngoài.

+ Trong các nước đế quốc, Anh là nước xâm chiếm được nhiều thuộc địa nhất. Sự giàu có và thịnh vượng của đế quốc Anh trong những năm cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX gắn liền với sự bóc lột hệ thống thuộc địa rộng lớn. Giai cấp tư sản Anh đã tự hào khi cho rằng “Mặt trời không bao giờ lặn trên đế quốc Anh” để chỉ về hệ thống các thuộc địa rộng lớn và giàu có.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày về quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

2. Tìm hiểu sự phát triển của chủ nghĩa tư bản

a. Chủ nghĩa đế quốc và quá trình xâm lược thuộc địa

- Sự phát triển nhanh chóng của chủ nghĩa tư bản kéo theo nhu cầu ngày càng cao về nguyên liệu, nhân công, dẫn tới việc tăng cường chính sách xâm lược, mở rộng thuộc địa. Cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX, các nước tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.

- Chủ nghĩa đế quốc là hệ quả trực tiếp của quá trình xâm lược thuộc địa nhằm tìm kiếm thị trường, thu lợi nhuận và đầu tư tư bản ở nước ngoài.

- Trong quá trình mở rộng xâm lược, các nước đế quốc đã thiết lập hệ thống thuộc địa ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.

Nhiệm vụ 2: Sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm nhỏ (4 – 6 HS/nhóm), quan sát Hình 4 SGK tr.14, khai thác thông tin trong mục và trả lời câu hỏi: Hãy nhận xét về phong trào đấu tranh giành độc lập tại các thuộc địa của thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha ở khu vực Mỹ La-tinh trong nửa đầu thế kỉ XIX.

- GV hướng dẫn HS khai thác Hình 5 SGK tr.15, kết hợp thông tin phần chữ nhỏ, để HS thấy được sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản ở châu Á nói chung, Nhật Bản nói riêng trong những năm cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX.

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi, quan sát Hình 6 SGK tr.15 và trả lời câu hỏi: Em có nhận xét gì về sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin trong mục, thảo luận và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày sự mở rộng và phát triển, nhận xét tốc độ mở rộng và phát triển, của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá và kết quả về sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

b. Sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản

- Nửa đầu thế kỉ XIX: tại các thuộc địa của thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha ở khu vực Mỹ La-tinh đã bùng nổ phong trào đấu tranh giành độc lập, đưa đến sự thành lập các quốc gia tư sản.

+ Ở châu Á: cuộc Duy tân Minh Trị đưa Nhật Bản trở thành nước tư bản chủ nghĩa.

+ Ở Trung Quốc: Cách mạng Tân Hợi đã chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại lâu đời, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.

- Những năm cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX: chủ nghĩa tư bản đã mở rộng phạm vi ảnh hưởng trên toàn thế giới.

Nhiệm vụ 3: Chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm (4 – 6 HS/nhóm), khai thác Hình 7 SGK tr.16 và trả lời câu hỏi: Cho biết quyền lực của các tổ chức độc quyền được thể hiện như thế nào?

- GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận nhóm, đọc thông tin trong mục và trả lời câu hỏi: Trình bày sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền.

- GV cung cấp cho HS tư liệu: “Ở Hoa Kì năm 1908, 7 tơ -rớt đầu tiên nắm được hay kiểm soát 1 638 công ti…Standard Oil, do Rốc-cơ-pheo-lơ sáng lập năm 1870, lúc đầu chỉ lọc 4% sản lượng dầu mỏ ở Mỹ, nhưng đến năm 1879 đã kiểm soát 90% các nhà máy lọc dầu và đến năm 1905 kiểm soát 85% thương mại quốc gia và 90% xuất khẩu”.

(Mi-xen Bô, Lịch sử chủ nghĩa từ 1500 đến 2000,

Sdd, tr236 – 237)

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin trong mục, đọc tư liệu tham khảo, thảo luận và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình quyền lực của các tổ chức độc quyền được thể hiện trong Hình 7:

+ Nội dung bức tranh nói về tầm ảnh hưởng và vai trò rất lớn của công ti độc quyền (tơ-rớt) dầu mỏ - Standard Oil của “vua” dầu mỏ Rốc-cơ-pheo-lơ (thành lập năm 1870) trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của nước Mỹ. Đây là một trong những công ti độc quyền lớn nhất ở Mỹ. Nó được ví như một con bạch tuộc khổng lồ với những cái vòi vươn dài, tóm lấy mọi vật xung quanh nó. Cái quấn quanh Nhà Trắng, cái quấn quanh cả tượng Nữ thần Tự do, cái thì quấn lấy các nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất, ngân hàng,...

+ Bức tranh biếm họa cho thấy mức độ thao túng và tầm ảnh hưởng to lớn của công ti độc quyền đối với nền kinh tế, đời sống chính trị, xã hội của nước Mỹ.

- GV mời đại diện 1- 2 HS trình bày sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền.

- GV chuyển sang nội dung mới.

c. Chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền

- Thời kì xác lập chủ nghĩa tư bản là thời kì tự do cạnh tranh của chủ nghĩa tư bản. Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn độc quyền.

- Sự phát triển của các tổ chức độc quyền tạo ra cơ sở cho bước chuyển của chủ nghĩa tư bản từ tự do cạnh tranh sang độc quyền. Trong giai đoạn này, các tổ chức tư bản độc quyền đã chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc thông tin mục 3a SGK tr.17 và trả lời câu hỏi: Nêu khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại.

- GV trình chiếu cho HS quan sát thêm một số hình ảnh liên quan đến chủ nghĩa tư bản hiện đại:

3. Tìm hiểu về chủ nghĩa tư bản hiện đại

a. Khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại