CHƯƠNG 3. BÀI 3. CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT CỦA BÀI HỌC

- Định nghĩa được từ thông và đơn vị weber.

- Tiến hành các thí nghiệm đơn giản minh họa được hiện tượng cảm ứng điện từ.

- Vận dụng được định luật Faraday và định luật Lenz về cảm ứng điện từ.

- Mô tả được mô hình sóng điện từ và ứng dụng để giải thích sự tạo thành và lan truyền của các sóng điện từ trong thang sóng điện từ.

B. NHỮNG NỘI DUNG CẦN GHI NHỚ TRONG BÀI HỌC

I. TỪ THÔNG

1. Định nghĩa

- Từ thông đi qua điện tích S: =BScosα

- Từ thông có thể mang giá trị âm, dương hoặc 0.

2. Đơn vị đo từ thông

- Đơn vị đo từ thông là Weber, kí hiệu Wb.

- 1Wb = 1T . 1m²

II. HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

1. Thí nghiệm

2. Kết luận

- Từ thông đi qua mạch kín biến thiên.

- Khi có sự biến thiên của từ thông qua một mặt giới hạn bởi một mạch kín thì trong mạch xuất hiện suất điện động cảm ứng.

3. Định luật Lenz

- Dòng điện cảm ứng có chiều sao cho từ trường do nó sinh ra có tác dụng chống lại sự biến thiên của từ thông qua mạch kín.

4. Định luật Faraday

- Độ lớn của suất điện động cảm ứng trong mạch kín tỉ lệ với tốc độ biến thiên của từ thông qua mạch kín đó.

III. VẬN DỤNG ĐỊNH LUẬT LENZ VÀ ĐỊNH LUẬT FARADAY

1. Suất điện động cảm ứng trong một đoạn dây dẫn chuyển động trong từ trường

Độ lớn của suất điện động cảm ứng trong một đoạn dây dẫn chuyển động trong từ trường:

eC=Blvsinθ

IV. GIẢI THÍCH MỘT SỐ ỨNG DỤNG HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

1. Hãm chuyển động bằng điện tử

- Các dòng điện cảm ứng chạy trong đĩa sẽ tạo ra lực cản trở chuyển động, làm cho dao động bị tắt dần nhanh.

- Tác dụng: hãm chuyển động, nhất là chuyển động quay của một bộ phận nào đó trong một số thiết bị.

2. Làm giảm tác hại của dòng điện xoáy

- Sử dụng lá thép silicon mỏng có phủ lớp cách điện ghép sát với nhau. Những lá mỏng này đặt song song với đường sức từ => Giảm được cường độ của dòng điện xoáy đáng kể.

3. Hiện tượng cảm ứng giữa hai cuộn dây

- Tác dụng: Để chế tạo máy biến áp, thiết bị được sử dụng rộng rãi trong sản xuất và đời sống.

V. MÔ HÌNH SÓNG ĐIỆN TỪ

1. Điện trường biến thiên và từ trường biến thiên

- Điện trường biến thiên theo thời gian sẽ làm xuất hiện từ trường.

- Khi một từ trường biến thiên theo thời gian sẽ sinh ra một điện trường xoáy trong không gian xung quanh và ngược lại, khi một điện trường biến thiên theo thời gian sẽ sinh ra một từ trường biến thiên theo thời gian trong không gian xung quanh.

2. Mô hình sóng điện từ

- Trường điện từ lan truyền trong không gian được gọi là sóng điện từ.