BÀI 1.9. ÔN TẬP

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

• Củng cố kiến thức về văn bản văn học, nét độc đáo về hình thức của một bài thơ và tình cảm, cảm xúc mà tác giả gửi gắm.
• Củng cố kiến thức về đặc điểm và tác dụng của biện pháp tu từ chơi chữ, điệp thanh, điệp vần.
• Củng cố kĩ năng làm một bài thơ tám chữ, viết đoạn văn ghi lại cảm nghĩ về một bài thơ tám chữ.
• Củng cố kĩ năng thảo luận về một vấn đề đáng quan tâm trong đời sống.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. ÔN TẬP VĂN BẢN ĐỌC

Kết cấu của một bài thơ

- Biểu hiện:

+ (1) Sự chọn lựa thể thơ.

+ (2) Sự sắp xếp các phần, các đoạn thơ theo một trình tự nhất định (bố cục).

+ (3) Sự triển khai mạch cảm xúc.

+ (4) Sự phối hợp của vần, nhịp, hình ảnh thơ, các biện pháp tu từ,...

- Ngôn ngữ: 

+ Hàm súc, ngắn gọn, giàu hình ảnh, gợi nhiều hơn tả, giàu nhạc điệu, được tổ chức thành một cấu trúc đặc biệt: có vần, nhịp, thanh điệu, đối,... 

+ Thế giới nội tâm của nhà thơ không chỉ được thể hiện bằng ý nghĩa của từ ngữ mà còn qua âm thanh, nhịp điệu của từ ngữ, những yếu tố ấy góp phần làm tăng thêm hàm nghĩa cho bài thơ. 

=> Những đặc điểm trên khiến cho bài thơ dễ dàng tác động trực tiếp đến cảm xúc của người đọc và khắc sâu trong tâm trí họ.

II. ÔN TẬP KIẾN THỨC TIẾNG VIỆT

1. Câu có sử dụng biện pháp chơi chữ

Câu có sử dụng biện pháp chơi chữ: "Hổ mang bò trên núi".

=> Có hai cách hiểu khác nhau.

+ Cách hiểu thứ nhất “hổ mang” là tên của một loài rắn, “bò” có nghĩa là “trườn”, con rắn hổ mang đang trườn trên núi.

+ Cách hiểu thứ hai, “hổ” và “bò” là tên của hai loại động vật, “mang” là động từ cùng nghĩa với từ “đem”, con hổ đem con bò trên núi.

Như vậy, câu trên tùy theo cách hiểu lại có sự thay đổi về từ loại khác nhau, điều này xuất phát từ việc sử dụng từ đồng âm, tạo nên sự thú vị hơn cho câu nói.

2. Sự hài hòa về âm thanh trong hai dòng thơ

Trong hai dòng thơ đã cho, chúng ta thấy có sự lặp lại các âm tiết có vần “an” (Lan – tan – tràn), vần “ương” (đường – dương – sương), vẫn “ăng” (trắng – nắng); sự lặp lại các thanh bằng (Em ơi, Ba Lan mùa tuyết tan / Đường bạch dương sương trắng nắng tràn). 

=> Tất cả những yếu tố này đã làm nên sự hài hoà về âm thanh, làm nên nhạc tính cho đoạn thơ.

III. ÔN TẬP KIẾN THỨC PHẦN VIẾT.

1. Trải nghiệm thú vị nhất của em khi làm một bài thơ tám chữ

- Học sinh trả lời theo cảm nhận và trải nghiệm cá nhân: khi làm thơ tám chữ em gặp những khó khăn gì? Điều gì khiến em hứng thú nhất? Em tìm kiếm nguồn cảm hứng từ đâu? Em có ý định sẽ tiếp tục sáng tác thêm những bài thơ tám chữ không?

2. Đặc điểm về nội dung và hình thức của đoạn văn chia sẻ cảm nghĩ về một bài thơ tám chữ

- Về nội dung: Trình bày cảm nghĩ của người viết về một bài thơ tám chữ.

- Về hình thức: 

+ Mở đoạn: Giới thiệu nhan đề bài thơ, tác giả và cảm nghĩ chung của người viết về bài thơ bằng một câu (câu chủ đề).

+ Thân đoạn: Trình bày cảm xúc, suy nghĩ của bản thân về một hoặc vài nét đặc sắc trong nội dung và hình thức nghệ thuật của bài thơ; làm rõ cảm xúc, suy nghĩ về những hình ảnh, từ ngữ được trích từ bài thơ. 

+ Kết đoạn: Khẳng định lại cảm nghĩ về bài thơ và ý nghĩa của bài thơ đối với bản thân.

IV. ÔN TẬP KĨ NĂNG THẢO LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ ĐÁNG QUAN TÂM TRONG ĐỜI SỐNG

- Lưu ý:

+ Nội dung trên thẻ: thông tin ngắn gọn, hữu ích, thiết thực, có thể vận dụng vào thực tế.

+ Hình thức: đẹp, màu sắc hài hòa, phân biệt rõ những điều nên làm và nên tránh bằng màu sắc, hình ảnh…