BÀI 5. VẤN ĐỀ SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

Tài nguyên thiên nhiên là nguồn nguyên liệu quan trọng cho phát triển kinh tế của đất nước. Môi trường là không gian sống, là nơi chứa đựng các chất thải do con người và sinh vật tạo ra. Hiện nay, nhiều loại tài nguyên thiên nhiên của nước ta đang bị suy giảm, nhiều địa phương có dấu hiệu bị ô nhiễm môi trường. Cần phải làm gì để sử dụng hợp là tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường?

I. Vấn đề sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên

1. Tài nguyên đất

- Hiện trạng: Tài nguyên đất ở nước ta đang đối mặt với tình trạng suy thoái nghiêm trọng tại nhiều khu vực. Các dấu hiệu cụ thể bao gồm sự suy giảm độ phì nhiêu của đất, hiện tượng xói mòn, khô hạn, kết von, nhiễm mặn, nhiễm phèn, sạt lở, và tình trạng ô nhiễm đất ngày càng gia tăng.

- Nguyên nhân:

+ Hoạt động con người: Nạn chặt phá rừng, đốt rừng làm nương rẫy, và việc lạm dụng hóa chất trong sản xuất nông nghiệp là những nguyên nhân chính gây suy thoái đất. Ngoài ra, chất thải từ công nghiệp và nước thải sinh hoạt cũng góp phần làm ô nhiễm đất.

+ Thiên tai và biến đổi khí hậu: Các hiện tượng thiên tai như bão lũ, cùng với tác động của biến đổi khí hậu, càng làm trầm trọng thêm tình trạng suy giảm tài nguyên đất.

- Giải pháp:

+ Chính sách của Nhà nước: cần đẩy mạnh việc thực thi Luật Đất đai, với các quy định nhằm sử dụng tài nguyên đất một cách hợp lý và bền vững.

+ Bảo vệ và phát triển rừng: Việc bảo vệ và trồng mới rừng không chỉ giúp chống xói mòn mà còn giữ độ phì nhiêu và độ ẩm cho đất. Điều này cũng góp phần ngăn chặn quá trình hoang mạc hóa và giảm thiểu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.

+ Thích ứng với biến đổi khí hậu ở vùng đồng bằng ven biển: Cần có các biện pháp thích ứng như thau chua, rửa mặn, và phát triển hệ thống thủy lợi nhằm giảm thiểu tác động của thời tiết cực đoan và bảo vệ tài nguyên đất trong khu vực này.

2. Tài nguyên sinh vật

- Hiện trạng: Tài nguyên sinh vật ở nước ta đang suy giảm rõ rệt, biểu hiện qua việc tài nguyên rừng bị suy giảm và sự mất mát về đa dạng sinh học.

- Nguyên nhân:

+ Việc khai thác quá mức các loài sinh vật trong thời gian dài của con người.

+ Ảnh hưởng của thiên tai và biến đổi khí hậu.

- Giải pháp:

+ Thực hiện nghiêm túc Luật Đa dạng sinh học và Luật Bảo vệ môi trường do Nhà nước ban hành, nhằm đảm bảo việc sử dụng hợp lý tài nguyên sinh vật.

+ Đẩy mạnh hoạt động trồng rừng, ngăn chặn nạn phá rừng, cấm săn bắt động vật hoang dã trái phép và hạn chế khai thác thủy sản quá mức.

3. Tài nguyên nước

- Hiện trạng: Tình trạng suy giảm tài nguyên nước ở Việt Nam đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng và đáng báo động, ảnh hưởng đến đời sống và phát triển kinh tế của quốc gia.

- Nguyên nhân:

+ Biến đổi khí hậu: Những thay đổi thất thường về thời tiết, nhiệt độ và lượng mưa ảnh hưởng lớn đến nguồn nước tự nhiên.

+ Khai thác quá mức: Việc khai thác nước ngầm và nước mặt không kiểm soát dẫn đến cạn kiệt nguồn nước.

+ Ô nhiễm môi trường nước: Nước thải từ các hoạt động sản xuất và sinh hoạt không được xử lý đầy đủ, gây ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước.

+ Lạm dụng phân bón hóa học: Trong nông nghiệp, việc sử dụng phân hóa học quá mức làm ô nhiễm nước ngầm và nước mặt.

+ Phá rừng đầu nguồn: Việc chặt phá rừng không chỉ gây mất cân bằng hệ sinh thái mà còn làm giảm khả năng cung cấp nước cho dòng chảy tự nhiên.

- Giải pháp:

+ Chính sách quản lý tài nguyên nước: Nhà nước cần ban hành các quy định và bộ luật về việc sử dụng tài nguyên nước một cách hợp lý và bền vững.

+ Quản lý tổng hợp: Quản lý tài nguyên nước cần được thực hiện theo lưu vực sông, nguồn nước, kết hợp với quản lý theo địa bàn hành chính và hợp tác quốc tế nhằm đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả.

+ Khai thác tiết kiệm: Việc khai thác và sử dụng tài nguyên nước phải tuân theo nguyên tắc tiết kiệm, an toàn và hiệu quả, đảm bảo sự hài hòa giữa các bên liên quan.

+ Bảo vệ nguồn nước tự nhiên: Cần bảo vệ các khu vực nguồn nước quan trọng như ao, hồ, sông và bãi biển để đảm bảo sự tái tạo của nguồn nước.

+ Nâng cao nhận thức cộng đồng: Tuyên truyền và giáo dục người dân về ý thức bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên nước là vô cùng cần thiết để duy trì nguồn nước bền vững cho các thế hệ tương lai.

II. Vấn đề bảo vệ môi trường

1. Hiện trạng và nguyên nhân ô nhiễm môi trường ở Việt Nam

- Ô nhiễm không khí, đặc biệt là ô nhiễm bụi mịn tại một số thành phố lớn do khói bụi từ các phương tiện giao thông; tại các khu công nghiệp, khu vực sản xuất, kinh doanh do khí thải. Ô nhiễm bụi ở nông thôn từ hoạt động nông nghiệp do đốt phế phẩm nông nghiệp như đốt rơm, rạ.

- Ô nhiễm môi trường nước ở một số đoạn sông do chất thải, nước thải từ đô thị, làng nghề. Nước ngầm bị nhiễm mặn do khai thác quá mức. Ô nhiễm nước biển do nước thải, rác thải nhựa từ các đô thị ven biển và các khu vực du lịch. Ô nhiễm nước ngầm, ô nhiễm đất do vấn đề tồn lưu hoá chất bảo vệ thực vật.

- Ngoài ra, biến đổi khí hậu và thiên tai cũng tác động đến ô nhiễm môi trường.

2. Giải pháp bảo vệ môi trường

- Thực hiện tốt Luật Bảo vệ môi trường.

- Kiểm soát, phòng ngừa và xử lí ô nhiễm môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học, phục hồi hệ sinh thái tự nhiên bị suy thoái. TRI THUC

- Tăng cường trồng và bảo vệ rừng.

- Tăng cường nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ xử lí ô nhiễm, tái chế, xử lí chất thải, nước thải; lồng ghép, thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong phát triển kinh tế – xã hội.

- Chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân cần được phân loại để tái chế.

- Tăng cường hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường.