PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK 

MỞ ĐẦU

Hiện nay, dấu hiệu ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên diễn ra ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của nhân loại. Vì vậy, bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên là trách nhiệm của mỗi chúng ta.

Em hãy chia sẻ một thông điệp về chủ đề: Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên với các bạn trong lớp.

KHÁM PHÁ

1. Sự cần thiết phải bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

Em hãy đọc thông tin, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi

     Thông tin 1. Hiện nay, Trái Đất - ngôi nhà chung của chúng ta với gần 8 tỉ người sinh sống, đang phải oằn mình gánh chịu những hậu quả nặng nề do tính trạng ô nhiễm, suy thoái môi trường. Tình trạng “lá phổi xanh” của Trái Đất ngày càng loang lổ do nạn phá rừng gia tăng tại nhiều quốc gia. Tình trạng nóng lên của Trái Đất với nhiệt độ trung bình tăng lên, bởi lượng CO, và khí thải gây hiệu ứng nhà kính ngày càng gia tăng. Nhiệt độ tăng cao cũng khiến cho băng tan nhanh hơn. Tình trạng nước biển dâng sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng tỉ người trên Trái Đất, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp, quy hoạch đô thị và cuộc sống của người dân. Do vậy, vấn đề bảo vệ môi trường không còn là vấn đề riêng của một quốc gia mà còn là vấn đề cấp bách của toàn nhân loại. Ngày 05/6/1972 tại Xtốc-khôm (Thụy Điển), các nhà khoa học và đại diện chính phủ nhiều nước đã họp Hội nghị môi trường thế giới đầu tiên với sự tham gia của hơn 100 quốc gia và tổ chức. quốc tế với khẩu hiệu “Con người hãy cứu lấy cái nôi của chúng ta", sau đó thế giới. coi ngày 05/6 hằng năm là ngày Môi trường thế giới.

     Việt Nam cũng đang phải đối diện với nhiều vấn đề môi trường gay gắt như nạn phá rừng, xói mòn đất, ô nhiễm không khí, việc khai thác quá mức nguồn tài nguyên ven biển đe doạ tới các hệ sinh thái, sự đa dạng sinh học và sự cạn kiệt nguồn gen, tỉnh trạng nước biển dâng.... Những vấn đề này đã đặt ra thách thức đối với sự phát triển nhanh và bền vững của Việt Nam trong thời gian tới.

(Theo PGS.TSKH Trần Nguyễn Tuyên, Một số vấn đề về môi trường ở Việt Nam hiện nay – thực trạng và giải pháp. Trang thông tin điện tử Hội đồng lí luận trung ương, ngày 25/3/2021)

       Thông tin 2. Nguồn tài nguyên thiên nhiên có ý nghĩa rất quan trọng trong phát triển kinh tế. Cùng với sự phát triển kinh tế – xã hội, nguồn tài nguyên trên thế giới. đang đối mặt với nguy cơ cạn kiệt. Ở nước ta, các tài nguyên thiên nhiên đang diễn biến theo chiều hướng xấu, tiếp tục bị thu hẹp cả về số lượng và chất lượng. Đây là hệ quả kéo dài của hoạt động khai thác tài nguyên thiên nhiên một cách thiếu hợp lí, cùng với việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên lãng phí. Chúng ta đang đối mặt với nhiều thách thức về cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên sau một thời gian dài khai thác tài nguyên thỏ, kĩ năng và năng suất lao động thấp, giá rẻ. Tài nguyên rừng bị thu hẹp. tài nguyên đa dạng sinh học suy giảm mạnh và các loài sinh vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng rất cao, cạn kiệt và thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nước; tài nguyên khoáng sản đang dần cạn kiệt; tài nguyên đất nông nghiệp bị giảm do chuyển sang phục vụ công nghiệp và dịch vụ; đất bị hạn hán, nhiễm mặn, hoang mạc hoá ngày một tăng.

(Theo bài viết Những vấn đề môi trường cấp bách của Việt Nam: Thực trạng, xu thế, thách thức và giải pháp, Tạp chỉ của Ban Tuyên giáo trung ương, ngày 27/11/2021)

Câu hỏi:

a) Em hãy nêu những hậu quả của tình trạng ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên trong các thông tin và hình ảnh trên.

b) Vì sao chúng ta cần phải bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?

2. Một số quy định cơ bản của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Em hãy đọc thông tin, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi

Hiến pháp 2013

Điều 63 (trích)

1. Nhà nước có chính sách bảo vệ môi trường; quản lí, sử dụng hiệu quả, bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên; bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học; chủ động phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khi hậu.

3. Tổ chức, cá nhân gây ô nhiễm môi trường, làm suy kiệt tài nguyên thiên nhiên và suy giảm đa dạng sinh học phải bị xử lí nghiêm và có trách nhiệm khắc phục, bồi thường thiệt hại.

Luật Bảo vệ môi trường 2020.

Điều 4. Nguyên tắc bảo vệ môi trường (trích)

1. Bảo vệ môi trường là quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của mọi cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân.

Điều 6. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ môi trường (trích)

1. Vận chuyển, chôn, lấp, đổ, thải, đốt chất thải rắn, chất thải nguy hại không đúng quy trình kĩ thuật, quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

9. Che giấu hành vi gây ô nhiễm môi trường, cản trở, làm sai lệch, thông tin, gian dối trong hoạt động bảo vệ môi trường dẫn đến hậu quả xấu đối với môi trường.

Luật Tài nguyên nước 2012

Điều 9. Các hành vi bị nghiêm cấm (trích)

1. Đổ chất thải, rác thải, đổ hoặc làm rò rỉ các chất độc hại vào nguồn nước và các hành vi khác gây ô nhiễm, suy thoái, cạn kiệt nguồn nước. 

2. Xả nước thải, đưa các chất thải vào vùng bảo hộ vệ sinh khu vực lấy nước sinh hoạt; xả nước thải chưa qua xử lí hoặc xử lí chưa đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn kĩ thuật vào nguồn nước.

Luật Lâm nghiệp 2017

Điều 9. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động lâm nghiệp (trích)

1. Chặt, phá, khai thác, lấn, chiếm rừng trái quy định của pháp luật.

3. Săn, bắt, nuôi, nhốt, giết, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán động vật rừng, thu thập mẫu vật các loài thực vật rừng, động vật rừng trái quy định của pháp luật.

Luật Thuỷ sản 2017

Điều 7. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động thuỷ sản (trích)

1. Huỷ hoại nguồn lợi thuỷ sản, hệ sinh thái thuỷ sinh, khu vực tập trung sinh sản, khu vực thuỷ sản còn non tập trung sinh sống, nơi cư trú của các loài thuỷ sản.

7. Sử dụng chất, hoá chất cấm, chất độc, chất nổ, xung điện, dòng điện, phương pháp, phương tiện, ngư cụ khai thác có tính huỷ diệt, tận diệt để khai thác nguồn lợi thuỷ sản.

Luật Khoáng sản 2010

Điều 8. Những hành vi bị cấm (trích)

1. Lợi dụng hoạt động khoáng sản xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

2. Lợi dụng thăm dò để khai thác khoáng sản.

3. Thực hiện điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản, hoạt động khoáng sản khi chưa được cơ quan quản lí nhà nước có thẩm quyền cho phép.

Câu hỏi:

a) Em hãy chỉ ra các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên được nhắc đến trong mỗi hình ảnh trên.

b) Em hãy nêu các quy định khác của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

3. Một số biện pháp cần thiết để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và trả lời câu hỏi:

     Thông tin 1. Cúc Phương là Vườn Quốc gia đầu tiên được thành lập ở Việt Nam vào năm 1962. Cùng với việc quản lí tài nguyên rừng, hệ sinh thái đá vôi và các nguồn gen động vật, thực vật hoang dã, thời gian qua, vườn quốc gia Cúc Phương đã có nhiều cố gắng trong công tác bảo tồn các loại động vật hoang dã. Hiện nay, Vườn quốc gia Cúc phương đang thực hiện nhiều chương trình, dự án bảo tồn động vật hoang dã, gồm: Bảo tồn linh trưởng quý hiếm của Việt Nam, bảo tồn các loài thú ăn thịt nhỏ và tê tê, bảo tồn rùa. Về công tác giáo dục môi trường và dịch vụ. Vườn đã thực hiện tốt công tác tiếp thị tại chỗ, hướng dẫn nhiều đoàn khách tham quan để tuyên truyền, giáo dục môi trường cho cộng đồng và học sinh.

(Theo bài viết Bảo tồn động vật hoang dã ở Vườn Quốc gia Các Phương, Báo điện tử nhandan.vn, ngày 02/01/2020)

    Thông tin 2. Ngày 15/01/2019, Bộ Chính trị đã ki ban hành Nghị quyết số 39-NQ TW về việc nâng cao hiệu quả quản lí, khai thác, sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế. Đối với tài nguyên thiên nhiên, Nghị quyết chỉ rõ các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu như: Hoàn thiện hệ thống luật pháp thúc đẩy xây dựng hạ tầng dữ liệu không gian địa lí quốc gia phù hợp với chuẩn mực quốc tế; xử lí triệt để bất cập trong quản lí, sử dụng đất của các công ty nông, lâm nghiệp, tiếp tục nâng cao tỉ lệ che phủ rừng và chất lượng rừng; xây dựng chiến lược phát triển tổng hợp kinh tế biển, phát triển bền vững kinh tế biển trên nền tảng tăng trưởng xanh, bảo tồn đa dạng sinh học và các hệ sinh thái biển; điều tra, đánh giá đầy đủ tiềm năng, trữ lượng tài nguyên khoáng sản, áp dụng phương pháp tiên tiến trong quản trị tài nguyên khoáng sản, dẩy mạnh công tác thăm dò, đánh giá tiềm năng nước mặt và nước ngầm, rà soát, điều chỉnh quy hoạch ngành cấp nước có tính tới tác động của biến dổi khí hậu và nước biển dâng.

(Theo Nghị quyết 39-NQ/TW về việc nâng cao hiệu quả quản lí, khai thác, sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế của Bộ Chính trị, ngày 15/01/2019)

a) Em hãy nêu những biện pháp để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên được thể hiện ở hình ảnh và thông tin trên.

b) Theo em, còn có những biện pháp cụ thể nào mang lại hiệu quả trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

4. Trách nhiệm của học sinh trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

Em hãy đọc tình huống, trường hợp và trả lời câu hỏi

      Tình huống. Mặc dù đã được thầy cô tuyên truyền, nhắc nhở nhưng một số bạn trong lớp của Hùng vẫn bỏ rác không đúng nơi quy định, không tắt các thiết bị điện trong phòng học trước khi ra về. Hùng nhắc nhở thì một số bạn tỏ thái độ khó chịu. Hùng băn khoăn không biết làm thế nào để các bạn thay đổi những thói quen ảnh hưởng xấu tới môi trường.

       Trường hợp. Sau khi tham gia buổi ngoại khoá về chủ đề “Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên", Bích đã áp dụng một số biện pháp ở nhà như kê bàn học cạnh cửa sổ để tận dụng ánh sáng tự nhiên, sử dụng rác hữu cơ (rác từ rau, củ, quả) làm phân để bón cho cây cối, tái sử dụng đồ nhựa để làm một số đồ dùng trong gia đình,....

a) Nếu học cùng lớp với Hùng, em sẽ làm gì để các bạn thay đổi thói quen làm ảnh hưởng xấu đến môi trường?

b) Em hãy nhận xét về việc làm của Bích và cho biết ý nghĩa của các việc làm đó.

c) Em hãy liệt kê các việc nên làm và không nên làm để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

LUYỆN TẬP

CH 1: Em đồng tình hay không đồng tình với việc làm nào dưới đây? Vì sao?

A. Các hộ gia đình nơi K đang sống luôn giữ gìn vệ sinh môi trường, đổ rác đúng nơi quy định.

B. Bạn X thường hạn chế dùng các chất khó phân hủy như túi ni-lông, đồ nhựa sử dụng một lần.

C. Bạn E thường xuyên tham gia hoạt động tuyên truyền nhằm nâng cao hoạt động của cộng đồng về bảo vệ các loài động vật hoang dã, nguy cấp và quý hiếm.

D. Gia đình bạn G sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không đúng quy định khi trồng rau xanh.

CH 2: Theo em, mỗi người nên hay không nên làm những việc dưới đây? Vì sao?

A. Sử dụng lượng nước vừa đủ để rửa bát, làm sạch thực phẩm

B. Thực hiện việc phân loại rác tại nguồn (rác thải hữu cơ, vô cơ, rác tái chế)

C. Không mở tủ lạnh quá lâu.

D. Tham gia câu lạc bộ tuyên truyền viên bảo vệ môi trường ở địa phương.

E. Đi bộ, đi xe đạp khi có thể hoặc sử dụng phương tiện công cộng.

CH 3: Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi:

Trong quá trình hoạt động, Công ty chế biến thực phẩm X thường xuyên xả nước thải chưa qua xử lí ra môi trường và cuộc sống của người dân xung quanh.

a) Em hãy nhận xét việc làm của Công ty X.

b) Nếu gia đình em đang sinh sống gần Công ty X, biết việc làm này em sẽ ứng xử như thế nào?

VẬN DỤNG

CH 1: Em hãy vẽ tranh/viết truyện/sáng tác nhạc...về chủ đề: Bảo vệ môi trường.

CH 2: Em hãy viết lại những điều em thấy cần thay đổi trong cách sinh hoạt hằng ngày để có thể tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

MỞ ĐẦU

Thông điệp:

• Bảo vệ môi trường là bảo vệ chính sự sống của chúng ta.

• Suy nghĩ xanh - Hành động xanh - Vì một Việt Nam xanh và sạch

KHÁM PHÁ

1. Sự cần thiết phải bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

a) Những hậu quả của tình trạng ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên:

• Tình trạng "lá phổi xanh" của Trái Đất ngày càng loang lổ

• Tình trạng nóng lên của Trái Đất với nhiệt độ trung bình tăng lên

• Hiệu ứng nhà kính ngày càng gia tăng

• Băng tan

• Nước biển dâng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng tỉ người trên Trái Đất

• Ở Việt Nam: nạn phá rừng, xói mòn đất, ô nhiễm không khí, đe họa hệ sinh thái, sự đa dạng sinh học và sự cạn kiệt nguồn gen, tình trạng nước biển dâng; các nguồn tài nguyên đang đối mặt với nguy cơ cạn kiệt; tài nguyên rừng bị thu hẹp, tài nguyên đa dạng sinh học suy giảm mạnh và các loài sinh vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng rất cao; cạn kiệt nguồn nước; tài nguyên khoáng sản đang dần cạn kiệt, tài nguyên đất nông nghiệp bị giảm,...

b) Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên để cho môi trường trong lành, đảm bảo cung cấp nguồn tài nguyên thiên nhiên cho sự phát triển của đất nước trong tương lai.

2. Một số quy định cơ bản của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

a) Các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên được nhắc đến trong mỗi hình ảnh trên:

• Chôn lấp chất thải trái phép: vi phạm khoản 3 điều 63 Hiến pháp 2013; khoản 1 điều 6 Luật Bảo vệ môi trường 2020;

• Nhà máy xả thải trái phép ra sông:  vi phạm khoản 3 điều 63 Hiến pháp 2013; khoản 2 điều 6 Luật Bảo vệ môi trường 2020; khoản 1 điều 9 Luật Tài nguyên nước 2012; 

• Chặt phá rừng phòng hộ: vi phạm khoản 3 điều 63 Hiến pháp 2013; khoản 1 điều 9 Luật Lâm nghiệp 2017; 

b) Các quy định khác của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Trong hoạt động bảo vệ môi trường, nghiêm cấm những hành vi sau:

- Vận chuyển, chôn, lấp, đổ, thải, đốt chất thải rắn, chất thải nguy hại không đúng quy trình kỹ thuật, quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

- Xả nước thải, xả khí thải chưa được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường ra môi trường.

- Phát tán, thải ra môi trường chất độc hại, vi rút độc hại có khả năng lây nhiễm cho con người, động vật, vi sinh vật chưa được kiểm định, xác súc vật chết do dịch bệnh và tác nhân độc hại khác đối với sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.

- Gây tiếng ồn, độ rung vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường; xả thải khói, bụi, khí có mùi độc hại vào không khí. 

- Thực hiện dự án đầu tư hoặc xả thải khi chưa đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

- Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức.

3. Một số biện pháp cần thiết để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

a) Những biện pháp: 

• Thông tin 1: Xây dựng vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên; thực hiện nhiều chương trình, dự án bảo tồn động vật hoang dã, thực hiện công tác tiếp thị tại chỗ; tuyên truyền, giáo dục môi trường cho cộng đồng và học sinh.

• Thông tin 2: Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên; xử lí triệt để bất cập trong quản lí, sử dụng đất; tiếp tục nâng cao tỉ lệ che phủ rừng; xây dựng chiến lược phát triển tổng hợp kinh tế biển, ....

b) Những biện pháp cụ thể khác mang lại hiệu quả trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên, đó là:

• Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

• Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục.

• Khai thác hợp lí và sử dụng tài nguyên thiên nhiên.

4. Trách nhiệm của học sinh trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

a) Nếu học cùng lớp với Hùng, em sẽ báo với cô giáo chủ nhiệm về việc làm của các bạn để cô có biện pháp xử lí kịp thời.

b) Việc làm của Bích rất sáng tạo và thông minh. Những việc làm đó giúp bảo vệ môi trường, tiết kiệm năng lượng, hạn chế rác thải nhựa, bảo vệ tài nguyên đất,...

c)

LUYỆN TẬP

CH 1:

Em đồng tình với việc làm A, B, C vì những việc làm đó góp phần bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Em không đồng tình với việc làm D vì sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sẽ phá hủy tài nguyên đất, nước,...

CH 2: Mỗi chúng ta nên làm những việc trên bởi đó là những việc làm giúp bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

CH 3: 

a) Việc làm của công ty X gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Điều này đã vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiện nhiên.

b) Nếu gia đình em đang sinh sống gần công ty X, em sẽ báo với cơ quan, chức năng địa phương để có phương án và biện pháp xử lý và khắc phục kịp thời.

VẬN DỤNG

CH 1: 

CH 2: 

1. Dọn dẹp vệ sinh khuôn viên nhà ở

2. Vứt rác đúng quy định, không xả rác bừa bãi

3. Hạn chế sử dụng túi nilong

4. Tiết kiệm điện, nước trong sinh hoạt

5. Tích cực trồng cây xanh

6. Hăng hái tham gia các phong trào bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên