MỞ ĐẦU

Đông Nam Á có vị trí địa lí chiến lược quan trọng, giàu tài nguyên thiên nhiên, dân cư đông với nguồn lao động dồi dào. Đây cũng là khu vực có nền văn hóa lâu đời, đa dạng và có nền kinh tế phát triển rất năng động. Vậy những đặc điểm đó có ảnh hưởng như thế nào đến phát triển kinh tế - xã hội của khu vực?

Trả lời:

Góp phần tạo nên sự đa dạng về địa hình khí hậu, hệ động thực vật, khoáng sản…tạo  điều kiện thuận lợi để hầu hết các nước trong khu vực phát triển các ngành kinh tế biển, tạo nên sự năng động về kinh tế, sự đa dạng về văn hóa xã hội của khu vực. Tuy nhiên, Đông Nam Á cũng là nơi chịu ảnh hưởng của nhiều thiên tai và là nơi cạnh tranh ảnh hưởng của nhiều cường quốc trên thế giới.

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN.

1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 11.1, hãy:

• Nêu đặc điểm vị trí địa lí và lãnh thổ của khu vực Đông Nam Á
• Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đến sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Đặc điểm về vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của khu vực Đông Nam Á:

• Đông Nam Á nằm ở phía Đông-Nam châu Á, tiếp giáp Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, cầu nối giữa lục địa Á - Âu với lục địa Úc.
• Đông Nam Á bao gồm hệ thống bán đảo, đảo, quần đảo xen giữa biển rất phức tạp.
• Diện tích: 4,5 triệu km2, gồm 11 quốc gia

Ảnh hưởng của vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đến sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Đông Nam Á:

• Tạo điều kiện cho Đông Nam Á trong giao lưu phát triển các ngành kinh tế, đẩy mạnh các ngành kinh tế biển, tạo nên một nền văn hóa đa dạng, giàu bản sắc. Tuy nhiên có nhiều thiên tai ảnh hưởng đến đời sống và sinh hoạt.

2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 11.1, hãy:

• Nêu đặc điểm về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của khu vực Đông Nam Á.
• Phân tích ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đến sự phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên:

• Địa hình, đất: có địa hình đa dạng, với các dạng địa hình.

• Địa hình đồi núi chiếm diện tích lớn, đồng bằng châu thổ lớn 

• Địa hình bờ biển rất đa dạng, nhiều sông hồ, biển rộng, sinh vật và khoáng sản phong phú.

• Khí hậu: các địa hình khác nhau cũng mang đến đặc trưng về khí hậu: nhiệt đới gió mùa và xích đạo.

Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thên nhiên đến sự phát triển kinh tế- xã hộicủa Đông Nam Á:

• Thuận lợi: lý thuận lợi trong giao lưu, hợp tác với các quốc gia và khu vực khác. Có thuận lợi trong phát triển nông nghiệp nhiệt đới, phát triển công nghiệp. Rừng nhiều thuận lợi cho phát triển lâm nghiệp. Các nước ở Đông Nam Á (trừ Lào) đều có biển bao quanh nên có điều kiện thuận lợi để phát triển tổng hợp kinh tế biển
• Khó khăn: thường xuyên xảy ra thiên tai bão lũ, dịch bệnh, ô nhiễm môi trường, ...

II. DÂN CƯ VÀ XÃ HỘI

1. Dân cư

Câu hỏi: Đọc thông tin, dựa vào bảng 11.1 và quan sát các hình 11.2, 11.3, hãy:

• Nêu đặc điểm dân cư của khu vực Đông Nam Á
• Phân tích tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đông Nam Á

Trả lời:

Đặc điểm dân cư của khu vực Đông Nam Á:

• Dân số đông và tăng nhanh, 668,4 triệu người (năm 2020), đa dân tộc. 

• Tỉ lệ gia tăng dân số đang có xu hướng giảm nhưng vẫn ở mức cao

• Cơ cấu dân số đang chuyển dịch theo hướng già hóa

• Dân cư phân bố không đều, , đô thị hóa đang được đẩy mạnh

Tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đông Nam Á: Tạo nên một nền văn hóa đa dạng, nguồn lao động dồi dào, thị trường tiêu thụ rộng lớn, ... tuy nhiên, cũng gây nhiều sức ép về giải quyết việc làm, nhà ở,..

2. Xã hội 

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 11.2, hãy:

• Trình bày đặc điểm xã hội của khu vực Đông Nam Á
• Phân tích tác động của đặc điểm xã hội đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Đặc điểm xã hội của khu vực Đông Nam Á: các quốc gia có nhiều dân tộc, là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa và tôn giáo lớn, phong tục, tập quán, sinh hoạt văn hóa có nhiều nét tương đồng.

Tác động của đặc điểm xã hội đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đông Nam Á: 

• Thuận lợi: tiếp nhận nhiều giá trị văn hóa, tôn giáo xuất hiện trong lịch sử nhân loại.
• Khó khăn: khó khăn trong việc quản lí, ổn định chính trị, xã hội ở mỗi quốc gia, có nhiều dân tộc và ngôn ngữ khác nhau dẫn đến sự bất đồng về ngôn ngữ giữa các quốc gia dân tộc, mâu thuẫn tôn giáo, …

III. KINH TẾ

1. Tình hình phát triển kinh tế chung

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 11.3, hãy trình bày và giải thích về tình hình phát triển kinh tế chung của khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

• GDP của khu vực Đông Nam Á tăng khá nhanh, năm 2020 đạt 3 083,3 tỉ USD. 
• Tốc độ tăng trưởng kinh tế có sự khác nhau giữa các giai đoạn và giữa các nước, giai đoạn 2015 - 2020 đạt khoảng 4 - 5%. Cơ cấu kinh tế ở phần lớn các nước Đông Nam Á có sự chuyển dịch theo hướng tích cực.

2. Các ngành kinh tế

a) Nông nghiệp

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 11.4 hãy:

• Kể tên một số cây trồng, vật nuôi chủ yếu ở khu vực Đông Nam Á và trình bày sự phân bố của các cây trồng, vật nuôi đó.
• Cho biết nhân tố nào đã giúp cho Đông Nam Á có ngành lâm nghiệp và thủy sản phát triển.

Trả lời:

• Cây trồng: lúa, cây ăn quả, cao su, chè, ... In-đô-nê-xi-a, Thái Lan, Việt Nam.

• Vật nuôi: trâu, bò, lợn, gia cầm,... In-đô-nê-xi-a, Thái Lan, Việt Nam, Phi-líp-pin

Các nhân tố giúp cho Đông Nam Á có ngành lâm nghiệp và thủy sản phát triển:

• Lâm nghiệp: do điều kiện tự nhiên thuận lợi
• Thủy sản: 

Đánh bắt thủy sản: do có sự đầu tư về trang thiết bị, áp dụng khoa học kĩ thuật trong đánh bắt, đẩy mạnh việc đánh bắt xa bờ
Nuôi trồng thủy sản: nhờ có lợi thế về diện tích mặt nước

b) Công nghiệp

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 11.5, hãy:

• Kể tên một số ngành công nghiệp quan trọng của Đông Nam Á.
• Nêu những nguyên nhân làm cho công nghiệp của Đông Nam Á phát triển.

Trả lời:

• Một số ngành công nghiệp quan trọng của Đông Nam Á: cơ khí, điện tử - tin học, chế biến thực phẩm, ...
• Nguyên nhân làm cho công nghiệp Đông Nam Á phát triển: nguồn nguyên liệu dồi dào, lao động đông, thị trường tiêu thụ rộng lớn.

c) Dịch vụ

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 11.5, hãy trình bày và giải thích tình hình phát triển ngành dịch vụ của khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Tình hình phát triển của ngành dịch vụ của khu vực Đông Nam Á:

• Ngành này phát triển với tốc độ khá nhanh.

• Cơ cấu ngành dịch vụ ngày càng đa dạng

• Các nước có ngành dịch vụ phát triển: Xin-ga-po, Ma-lai-xi-a, ...

• Các ngành dịch vụ chủ yếu: giao thông vận tải, bưu chính viễn thông, ...

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Luyện tập

Bài tập 1: Quan sát hình 11.3, hãy đọc tên các nước có mật độ dân số trên 200 người/km2 và các đô thị có dân số từ 5 đến 10 triệu người, từ 10 triệu người trở lên ở khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

• Các nước có mât độ dân số trên 200 người/km2: Việt Nam, Phi-líp-pin

• Các đô thị có dân số từ 5 đến 10 triệu người: Hà Nội, Xin-ga-po

• Các đô thị có số dân trên 10 triệu người: Băng Cốc, Gia-các-ta, Ma-ni-la

Bài tập 2: Quan sát hình 11.4, hãy hoàn thành bảng thông tin phân bố các cây trồng, vật nuôi chủ yếu ở Đông Nam Á theo mẫu vào vở ghi.

Trả lời:

Vận dụng

Bài tập: Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ sau:

• Lựa chọn và giới thiệu về một ngành công nghiệp của Đông Nam Á
• Tìm hiểu về một địa điểm du lịch ở Đông Nam Á và giới thiệu về địa điểm du lịch này với bạn bè.

Trả lời:

Nhiệm vụ 2: Bromo - một trong năm ngọn núi lửa đang hoạt động đẹp nhất thế giới. Bình minh ở Bromo đẹp tới mức mà người ta có thể sẵn sàng xếp hàng dài từ 3-4 giờ sáng để... lấy chỗ ngắm. Dân du lịch châu Âu từng viết về bình minh tại Bromo rằng: “Đứng bên mép vực sâu hun hút, mặt đất thỉnh thoảng lại rung lắc sau những tiếng gầm gừ phát ra từ lỗ đen khổng lồ to như sân bóng sâu phía dưới. Từng vệt khói nặng mùi lưu huỳnh phả lên, gió lồng lộng thổi, tạo cảm giác lạnh sống lưng trong hành trình khám phá và trải nghiệm kỳ quan thiên nhiên trên miệng núi lửa Bromo".