BÀI 4. SÓNG DỪNG

PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Câu hỏi: Một sợi dây đàn hồi có một đầu cố định. Làm cho dầu tự do của dây dao động thì có những lúc ta thấy trên dây xuất hiện những điểm đứng yên. Những điểm đứng yên này có giống với những điểm đứng yên trong hiện tượng giao thoa của sóng nước không? Vì sao dao động tại những điểm đó lại triệt tiêu nếu chỉ nhận sóng từ đầu dao động truyền đến?

I. HIỆN TƯỢNG SÓNG DỪNG TRÊN DÂY

Luyện tập 1: Hãy chỉ ra các nút sóng và các bụng sóng trên các Hình 4.1 và 4.2.

Câu hỏi 1: Tiến hành thí nghiệm tạo sóng dừng trên dây và lập bảng ghi kết quả vào vở như mẫu Bảng 4.1.Nhận xét về mối liên hệ giữa tần số sóng trên dây và số bụng sóng quan sát được.

II. GIẢI THÍCH SỰ TẠO TÀNH SÓNG DỪNG

Câu hỏi 2: Hãy chỉ ra vị trí các nút sóng trên Hình 4.4. Xác định khoảng cách giữa hai nút sóng liên tiếp.

Câu hỏi 3: Hãy chỉ ra vị trí các bụng sóng trên Hình 4.4. So sánh biên độ của sóng tổng hợp tại bụng sóng với biên độ của sóng tới.

Câu hỏi 4: Có thể nói sóng dừng trên dây là hiện tượng giao thoa sóng được không? Nếu có thì đây là giao thoa của những sóng nào?.

Luyện tập 2: Kiểm tra lại công thức (4.4) với kết quả của Bảng 4.1 thu được trong thí nghiệm quan sát sóng dừng trên dây đã thực hiện.

III. ĐO TỐC ĐỘ TRUYỀN ÂM

Câu hỏi 5: Từ công thức tính tốc độ sóng, hãy chỉ ra các đại lượng cần xác định khi muốn đo tốc độ truyền âm trong không khí.

Câu hỏi 6: Đề xuất phương án ứng dụng hiện tượng sóng dùng để đo tốc độ truyền âm trong không khí:

- Vì sao một đầu của ống cộng hưởng cần dịch chuyển được? Tìm phương án giúp thay đổi độ dài của cột khí trong ống.

- Vì sao cần xác định các vị trí mà âm thanh thu được có cường độ nhỏ nhất hoặc lớn nhất?

- Nêu cách tính bước sóng của sóng âm qua các giá trị độ dài cột khí trong ống của những lần xác định được vị trí nút sóng

Câu hỏi 7: Tiến hành thí nghiệm và lập bảng ghi kết quả như mẫu Bảng 4.2. Tính sai số của phép đo.

Vận dụng: Vì sao ở thí nghiệm tạo sóng dừng trong ống cộng hưởng nếu một đầu ống để hở thì khi có sóng dừng, ta có thể nghe được âm rất to tại đầu ống đó?

PHẦN II. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Câu hỏi: 

Có, vì tại những điểm đứng yên đó, các sóng đến cùng một thời điểm và trong cùng một pha, do đó chúng có thể giao thoa hoàn toàn để tạo ra một sóng trùng hợp với biên độ bằng không. 

I. HIỆN TƯỢNG SÓNG DỪNG TRÊN DÂY

Luyện tập 1:

Câu hỏi 1:

Khi tần số sóng trên dây càng cao thì số bụng sóng trên dây càng lớn. Nếu ta tăng tần số sóng trên dây, các bụng sóng sẽ xuất hiện tần số cao hơn và khoảng cách giữa chúng sẽ gần hơn và ngược lại.

II. GIẢI THÍCH SỰ TẠO TÀNH SÓNG DỪNG

Câu hỏi 2: 

Một nửa bước sóng.

Câu hỏi 3: 

Biên độ của sóng tổng hợp tại bụng sóng thường lớn hơn biên độ của sóng tới.

Câu hỏi 4: 

 Có. Giao thoa sóng của hai sóng đối pha và cùng tần số trên cùng một dây.

Luyện tập 2: 

CT (4.4) dự đoán L = 15 cm. Nếu kết quả quan sát trong bảng là 14.9 cm hoặc 15.1 cm, thì CT (4.4) có thể được xem là chính xác.

III. ĐO TỐC ĐỘ TRUYỀN ÂM

Câu hỏi 5: 

- Áp suất khí

- Khối lượng riêng của khí

- Hệ số nhiệt riêng của khí

Câu hỏi 6: 

- Để tạo ra hiện tượng cộng hưởng và giao thoa, ta cần di chuyển một đầu của ống. Phương án: thay đổi độ dài của ống 

- Vì để xác định vị trí các nút sóng và cung cấp thông tin về bước sóng của sóng âm.

-

Câu hỏi 7: 

Sai số tuyệt đối: |giá trị đo được - giá trị chính xác.

Vận dụng: 

Vì khi sóng âm phản chiếu đến đầu ống hở, nó không bị giảm độ lớn bởi tường ống, sóng âm sẽ phản xạ và tạo ra các sóng vô tận, và khi chúng đụng vào màng nhựa hoặc đầu ngón tay của bạn, chúng sẽ biến đổi thành âm thanh.